Milliy armiyege 72 yil: bir péshqedem jengchining eslimisi (9)
Général mayor memtimin iminof qomandanliqidiki milliy armiye 13-déwiziyesi qeshqerge yétip bérip xitay xelq azadliq armiyisi bilen uchrashqan körünüshi. 1950-Yili etiyazda.
RFA/Qutlan
Hazir qazaqistanning almata shehiri yénidiki türgen yézisida 1958-yili ghulja shehiridin sabiq sowét ittipaqigha köchüp chiqqandin buyan yashawatqan, 1945-yili 5-ayda milliy armiyige qatniship, bir yildin artuq waqit herbiy xizmet ötesh jeryanida milliy armiyining aqsu frontidiki herbiy heriketlirige ishtirak qilghan, 89 yashliq tarixi shahit nurmuhemmet sadiqof ependi öz eslimilirini dawamlashturdi.
Nurmuhemmet sadiqof ependining bayan qilishiche, 1949-yili, 10-ayda xitay kompartiyesi Uyghur diyarini igiligendin kéyin, milliy azadliq inqilab merkizi ili diyarining siyasiy weziyitide pütünley özgirish yüz berdi. U, 1951-yili, bashqa bir qisim ghulja yashliri bilen birlikte ürümchidiki ölkilik jama'et xewpsizlik kadirliri mektipige oqushqa kirgen bolsimu, emma uzun ötmeyla yer islahati bashlan we u ürümchidiki her qaysi mekteplerde oquwatqan kadirlar hem oqughuchilardin 800 din artuq kishi bilen birge yeken, qeshqerde ikki yil yer islahati we bashqa xizmetlerge qatnashqan.
Nurmuhemmet sadiqof qatnashqan bir guruppa eyni waqittiki yeken wilayitide (kéyin nahiyege aylan'ghan) ijare heqqini kémeytish we yer islahati xizmiti élip bérishqa teqsim qilin'ghan bolup, esli sowét ittipaqining qazaqistan jumhuriyitide tughulup, ghulja diyarida ösüp yétilgen, sabiq milliy armiye jengchisi nurmuhemmet sadiqof Uyghurlarning qedimi qeshqer we yeken diyarida bir mezgil yashap, u yerdiki jem'iyet ehwali, xelq turmushi, kishilerning mijez xulqi shuningdek bu ikki jaydiki milletlerning tarqilish ehwali qatarliq mesililerni yéqindin közetken.
Nurmuhemmet sadiqof 1952-1954-yillardiki yeken shehiride we uning yézilirida pütünley Uyghurlar yashaydighanliqi, bezi rayonlarda az sandiki tajiklar toplashqan jaylar barliqi, xitay milliti ahalisining herbiy we kadirlardin bashqa yoq déyerlik ikenlikini bayan qildi. Uning éytishiche, u özi chüshken yeken yézilirida héchqandaq xitay ahalisini körmigen.
Nurmuhemmet sadiqof yeken we qeshqer xelqlirining jem'iyet ehwali, mijez xulqi, turmush adetlirini yéqindin közetken bolup, uning éytishiche, yeken xelqi tolimu aq köngül we semimiy kishiler idi. Emma, u qeshqer xelqining ulargha qarighanda janliqraq ikenlikini hés qilghan.
Yekendiki köpligen yézilarda bir mezgildin turup xizmet qilghan nurmuhemmet sadiqofning qarishiche, 1950-yillarning béshidiki yekende xelqning diniy étiqad küchlük bolup, hetta ishanliq mezhipining pa'aliyetliri xéli qoyuq idi.
Nurmuhemmet sadiqof eyni waqittiki yeken, qeshqerdiki Uyghurlar bilen ili diyaridiki Uyghurlarning ijtima'iy turmush xususiyetliri, medeniyet we bashqa bir qatar tereplirini sélishturghan bolup, u, 1944-1949-yilliri arisida gomindang hökümranliqidin qutulup azad we bayashat yashighan ili xelqi, jümlidin ili déhqanlirigha qarighanda uzun mezgil mustebit hökümranliq astida yashighan yeken we qeshqer xelqide, jümlidin jenubiy wilayetlerdiki xelqlerde qol hünerwenchilik tereqqiy qilghanliqi shuningdek xelqning tolimu japakesh we tirishchan ikenlikini körgen. Uning éytishiche, qeshqer, yeken qatarliq yurtlar xelqliri déhqanchiliq tamam bolghan qish aylirida pütünley toqumichiliq, mata, shayi, etles toqush we bashqa qol hünerwenchilikler bilen shughullinatti.
Nurmuhemmet ependi 1954-yilining 4-aylirida yer islahati xizmetliri we bezi aptonom yéza qurush xizmetlirini axirlashturup, ürümchige qaytip kélip, ölkilik jama'et xewpsizlik kadirliri mektipini dawamlashturup, 1955-yili, 5-ayda mektepni püttürgendin kéyin ghuljigha qaytip, taki 1958-yili sowét ittipaqigha ketküche shu yerde xizmet qilghan.
- Bextiyar böre: “Men Uyghur, men térrorchi emes, irqiy qirghinchiliqni toxtat”
- Amérika Uyghur akadémiyesining 3-nöwetlik saylimida aldinqi xizmetler xulasilinip yéngi pilanlar otturigha qoyuldi
- Gülistan eziz: “Ikkinchi wetinim-yaponiyeni xitay tehtididin agahlandurush we qoghdash méning burchum”
- Nuri türkel: “Méning komissarliq xizmitim bolsun we yaki hazirqi re'islik xizmitim bolsun hemmisi asasliq Uyghurlarning xizmitini qilishni merkez qilghan”
- D u q pütün dunyadiki Uyghurlarni “5-Iyul ürümchi qirghinchiliqi” ning 13 yilliqini xatirileshke chaqirdi
