Sherqiy türkistan milliy armiyesining axirqi ofitsérining kechmishliri (2)

1944-1949-Yilliridiki Uyghur qatarliq milletlerning milliy azadliq inqilabigha bashtin axiri qatnashqan shexslerning biri, sherqiy türkistan milliy armiyesining porudchiki, qazaqistanning almuta shehiridiki abdullajan ependi özining milliy inqilabqa qatnishish hayat musapiliri heqqide toxtilip, özining 1945-yili, 3-aydin bashlan'ghan qorghastiki qisqa muddetlik herbiy ofitsérlarni terbiyelesh kursigha 460 kursantning biri süpitide qobul qilinip, 6 ayliq qattiq terbiyeleshtin ötkenlikini bayan qildi. Uning éytishiche, ular 1945-yili, 9-aylarda oqush püttürgendin kéyin, ghulja zapas 4-piyadiler polkigha teqsim qilin'ghan we kéyin azad nishanliq 2-polkta turghan.

1946-Yili, 6-ayda xitay terep bilen sherqiy türkistan jumhuriyiti terep 11 maddiliq bitim imzalighandin kéyin, manas deryasi boyidiki milliy armiye qoshunliri qisqartilip, bir qismi ghuljigha qaytqan bolup, bitim boyiche milliy armiye 6 polkqa qisqartilghan. Zapas 4-piyadiler polki bilen ghulja piyadiler 2-polki birleshtürüwétilip hem qisqartilip, azadliq nishanliq piyadiler 2-polkigha özgertilgen. Abdullajan ene shu polk terkibide ghuljigha qaytqan.

Abdullajanning eslishiche, u azadliq nishanliq polkning 2-batalyonining shtabi bashliqi we kéyin siyasiy bölüm bashliqi bolghan hem 1947-yili, qalibék sawende isyan kötürgendin kéyin milliy armiye bash qomandanliq shtabining buyruqi boyiche qalibék isyanlirini basturushqa qatnashqan.

Abdullajan polkta bir mezgil batalyon siyasiy ishlar bashliqi bolup, xizmet qilghan bolup, uning éytishiche, batalyon siyasiy komissarining wezipisi jengchilerge siyasiy terbiye bérish, ichki-tashqi weziyet, xelq'ara weziyet qatarliqlardin chüshenche bérish, xitay terep bilen bitim tüzülgendin kéyin bolsa bitimni ijra qilishqa mesililerde telim-terbiye bérish bolghan. Köpinche siyasiy programma konspikliri yuqiridin kéletti. Uning éytishiche polk we batalyonda imamlarmu bar bolup, ular eskerlerni namaz oqushqa yétekchilik qilish, diniy terbiye bérish qatarliqlar bilen meshghul bolatti. Emma, namaz oqush ixtiyarliq bolup, bésim qilmaytti. Abdullajan yene azad nishanliq polkning bir mezgil xojiliq ishlirini bashqurghan bolup, bu bölümning wezipisi qoshunning qoral-yaraq, eskerlerning teminati we bashqilargha mes'ul bolush idi.

Abdullajan taki 1949-yilining axirighiche milliy armiye sépide xizmet qilghan we xitay kompartiyesi hakimiyiti Uyghurlar diyarini igiligendin kéyin herbiy septin boshitilip, ürümchide ikki yilliq siyasiy kadirlarni terbiyelesh nezeriye kursida oqup, bir mezgil xizmet qilghandin kéyin, wetenni terk étip, 1950-yillirining axirida sowét ittipaqigha köchüp kétip, almutagha yerleshken.

Bu söhbetning tepsilatini anglang