“Iyi” partiyesining mu'awin re'isi qoray aydin: “Sherqiy türkistan mesilisi partiyemizning eng muhim mesilisidur”
2021.05.28

Xitayning Uyghurlargha qarita irqiy qirghinchiliq yürgüzgenliki amérika bashta bolup bezi gherb döletliri parlaméntliri teripidin birdek békitilgen bir peytte, türkiye hökümitining pelestin'ge ige chiqip Uyghurlar toghrisida köp hallarda sükütte turuwélishi türkiyediki öktichi partiyelerning, ammiwiy teshkilatlarning we xelq ammisining naraziliqigha uchrimaqta.
27-May küni “Iyi” partiyesining mu'awin re'isi, sabiq ministir qoray aydin ependi türkiye parlaméntidiki omumiy yighinda Uyghurlarning hazirqi éghir weziyiti heqqide nutuq sözlep türkiye hökümitini qattiq tenqit qilish bilen birge sherqiy türkistan mesilisining “Iyi” partiyesining muhim mesilisi ikenlikini tekitligen. U sözini mundaq bashlighan: “Büyük türkiyening wijdanliq tashqiy siyasiti qeshqerde, ürümchide, turpanda sherqiy türkistanliq milyonlighan bigunah ademlerning yoq qilinishigha, u yerdiki medeniyet qirghinchiliqigha qarshi chiqishi, shundaqla kishilik hoquq depsendichilikini dunya jama'etchilikige anglitishi kérek idi. Türkiye hökümiti milyonlighan qérindishimizning jaza lagérlirida turuwatqanliqini bilip turup, üsti ochuq türmige aylandurulghan sherqiy türkistandin kéliwtqan peryatqa qulaq salmaywatidu. Men bir türk milletchisi we siyasetchisi bolush süpitim bilen silerdin shuni sorimaqchimen: bizning insaniy we exlaqiy tashqiy siyasitimiz bumu? mezlumlarning yénida turuwatqan, ige-chaqisizlarning wetini bolghan türkiye bumu?”
Türkiye parlaméntida chong-kichik bolup 13 partiyedin 585 neper parlamént ezasi wezipe ötewatqan bolup, barliq partiyelerning parlamént ezaliri omumiy yighinda söz qilip, xitayni eyibligen bolsimu, emma hakimiyet üstidiki partiyege mensup parlamént ezaliri téxiche sükütte turmaqta. Qoray aydin ependi pelestin mesilisini aghzidin chüshürmigen adalet we tereqqiyat partiyesidin bolghan parlamént ezalirining Uyghurlarning éghir weziyitini tilgha almaywatqanliqini qattiq eyiblep mundaq dédi: “Epsuski, hakimet béshidiki adalet we tereqqiyat partiyesining sherqiy türkistan mesilisige bolghan pozitsiyesi men yuqirida dep ötkendek boliwatidu. Döletni idari qilish üchün adil we peziletlik bolush kérek. Xitayning sherqiy türkistanda sadir qiliwatqan insanliqqa qarshi jinayetlerni qobul qilghili bolmaydu. Buninggha tijariy jehettin qarighilimu bolmaydu. Pelestinde isra'iliye eskerlirining oqi tégip ölgen balilarning ismini oqughan waqtingizda bizningmu könglimiz yérim boldi. Buning jawabkari bolghan isra'iliyege bizmu lenet oquduq. Lékin xitayning chidighusiz zulumigha uchrawatqan Uyghur balilarning isimlirini hökümetke mensup parlamént ezalirining aghzidin anglap baqmiduq.”
Igilishimizche, köp sandiki türk puqrasi bolup bolghan Uyghurlarmu lagérlargha tashlan'ghan bolup, bularning ichide kichik balilarmu köp iken. Bulardin birsi uzundin buyan ikki qizining iz-dérikini alalmaywatqan ömer faruq ependidur. U 6 yashtiki qizi zahide bilen 5 yashtiki qizi zerife heqqide téxiche melumat alalmighan. “Iyi” partiyesining mu'awin re'isi qoray aydin ependi parlaméntta qilghan sözide hakimiyetni qolida tutup turuwatqan partiyege mensup parlamént ezalirining mezkur Uyghur balilarning ismini tilgha élip baqmighanliqini bayan qilip, mundaq dédi: “Yighiwélish lagérlirigha tashlan'ghan birsi 6 yashliq, yene birsi 5 yashliq bolghan türk puqrasi zahide faruq bilen zerife faruqning ismini tilgha élip baqmidinglar. Anisi we dadisi bilen yighiwélish lagérigha tashlan'ghan imam hesen we memet resullargha ichinglar aghrimamdu?”
Qoray aydin ependi sözining axirida sherqiy türkistan dewasining “Iyi” partiyesining dewasi ikenlikini bayan qilip mundaq dédi: “Sherqiy türkistan mehmut qeshqerining yurti, bizning ata yurtimizdur. Hökümetke shuni démekchimenki, eger qollashqa musulman izdisenglar, sherqiy türkistanliqlar musulman؛ eger türklerge yardem qilimen désenglar, Uyghurlar türktur؛ eger yardem qilish üchün insan izdewatqan bolsanglar, sherqiy türkistanliqlar insandur. Silerning nezeringlerda bularning peqet qimmiti yoqmu? sherqiy türkistan dewasi ‛iyi‚ partiyesining eng muhim dewasidur.”
Ömer faruqning yurtida qalghan ikki qizini “Iyi” partiyesining mu'awin re'isi qoray aydindin sirt yawuz aghirali'oghlu we feridun baxshi qatarliq parlamént ezalirimu köp qétim türkiye parlaméntida otturigha qoyghan. Ömer faruq bu heqte ziyaritimizni qobul qilip, türk xelqiningmu köp qollishigha érishkenlikini éyitti.
Sherqiy türkistan wexpisining sabiq re'isi hamutxan göktürk ependi qoray aydinning 27-chisla parlaméntta qilghan sözining tarixiy ehmiyetke ige ikenlikini éytti.
“Iyi” partiyesi 2018-yili qurulghan yildiki omumiy saylamda utup chiqip parlamentqa kirgen idi. U kündin tartip türkiye parlaméntida izchil halda Uyghur mesilisini otturigha qoymaqta, shundaqla Uyghurlarning hazirqi éghir weziyiti toghrisida qanun layiheliri sunmaqta.