“5-Iyul” shahitlirining eslimisidin: “Müremde hepte turghan oq” (2)

Sirliq we qabahetlik “5-Iyul” ürümchi kéchisi shahitlarning bayanliridin aydinglashmaqta

“5-Iyul ürümchi weqesi” ning 9 yilliq xatire künliri yéqinlishiwatqan ushbu künlerde Uyghurlarning yürikide éghir yarilarni qaldurghan bu weqege munasiwetlik eslimiler qayta otturigha chiqmaqta.

2009-Yilidiki “5-Iyul ürümchi weqesi” ge shahit bolghan, 2016-yili türkiyege chiqip panahliniwatqan izchi ependining “Müremde hepte turghan oq” namliq eslimisi yéqinda féysbokta élan qilindi. Bu eslimining aptori izchi ependi bu munasiwet bilen ziyaritimizni qobul qilip, özining “5-Iyul weqesi” jeryanida körgen bilgenlirini, hetta shu küni mürisige xitay saqchilirining atqan oqi tégip yarilan'ghanliqini bayan qilip ötti. Bügünki söhbitimizde izchi ependi shu küni kechqurun xitay da'irilirining ürümchidiki chiraghlarni omumyüzlük öchürüp, namayish qatnashchilirini qirghin qilghanliqidek qabahetlik weqelerni eslep ötti.

Izchi ependining yéqinda féysibokta élan qilghan “5-Iyul weqesi” toghrisidiki bir yürüsh eslimiside özining 5-iyul küni el söygen naxshichi, muzika oqutquchisi mirzat alim bilen bir Uyghur saqchi aghinisidin alghan saqchi kiyimini kiyip, sheher ichide at beyge meydani, mazarliq, sen'et mektep, rabiye qadir soda sariyi, beytulla meschiti, tenterbiye sariyi qatarliq jaylardek xitay eskerliri we saqchiliri qamal qiliwalghan yollardin ötüsh jeryanliri hemde bu jeryanida shahit bolghan qorqunchluq menzirilerni bayan qilghan.

Köz bilen bundaq bir menzirini körüshni oylapmu tesewwur qilalmaywatqanliqini yazghan izchi shu küni téxi bir mürisige oq tekken yaridar idi.

Izchi ependi 5-iyul küni chiragh öchürülgen kéchidin tang süzülüshke bashlighan ariliqta yolda we ormanliqta yatqan jesetler turghanliqi, qollirigha sürtküch tutqan taziliq ishchilirining réshatkilardiki qanlarni sürtüwatqanliqini we esker-saqchilarningmu yollardiki jesetlerni toplawatqanliqini, ularning yuqiri bésimliq su nasosliri bilen yollarni yuyuwatqanliqini körgenlikini teswirleydu. Bu qorqunchluq qanliq menzirilerni ilgiri, yeni “5-Iyul” din kéyin chet'elge qéchip chiqalighan bashqa Uyghur shahitlarmu oxshash süretligen idi.

Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit mundaq dédi: “Buningdin 9 yil ilgiri, yeni 5-iyul küni xitay hökümiti ürümchide naraziliq körsetken Uyghurlarni neq meydan'gha étip öltürüp, sotsiz jaza ijra qilishtek “Qanliq qirghinchiliq we dölet térrorluqi” ni mexpiy élip barghan bolsa, emdilikte sherqiy türkistanda lagérlarni qurup Uyghurlargha irqiy qirghinchiliqni ashkara élip baridighan weziyet shekillendi.”

Yuqiriqi awaz ulinishtin mezkur programmining tepsilatini anglighaysiz.