D u q rehberliri malayshiya hökümet xadimliri bilen Uyghurlar mesilisi heqqide söhbetleshti

Diniy we penniy témilar boyiche ilim tehsil qilidighan Uyghur muhajirlirigha, shuningdek sherqiy-jenubiy asiya arqiliq türkiyege bérishni istigen Uyghur qachqunlirigha oxshashla quchaq achqan malayshiya Uyghurlar duch kéliwatqan zulum tashqi dunyagha melum bolghandin kéyin eng deslep bu heqte naraziliq inkasi bildürgen döletlerning biri. Bolupmu 2018-yili öktebirde tayland türmisidin qéchip chiqqan 11 Uyghur qachqunni malayshiya hökümiti xitayning özlirige qayturup bérish heqqidiki küchlük telipige qarimastin türkiyege yolgha sélip qoyghandin kéyin malayshiyaning bu herikiti keng Uyghur jama'itining qizghin alqishigha érishken idi. Shuning bilen bir waqitta ötken birnechche aydin buyan musulman döletliri we islam dunyasi xitay hökümitining Uyghurlarni basturushi heqqide söz qilishtin dawamliq özlirini élip qéchiwatqanda malayshiya hökümitining buninggha bolghan naraziliq chuqanliri üzülüp baqmidi.

14-Yanwar küni malayshiya hökümiti bilen d u q rehberliri otturisidiki mexsus söhbetning bashlinishi malayshiyaning Uyghurlar neziridiki ijabiy tesirini yene bir ülüsh ashurdi. D u q ning toluq hawalisi bilen teshkillen'gen bu wekiller ömiki d u q ijra'iye komitétining mudiri ömer qanat, amérika Uyghur birleshmisining re'isi élshat hesen we d u q diniy ishlar komitétining mudiri turghunjan alawudundin teshkil tapqan idi. 

Bu qétimqi ziyaretning teshkillinish ehwali heqqide melumat bergen élshat hesen bu qétim malayshiyadiki alaqidar tereplerning telipi boyiche özlirining Uyghurlar mesilisi heqqide melumat bérish üchün bu guruppini teshkil qilghanliqini bildürdi. 

D u q wekilliri bu qétimqi pa'aliyetning birinchi küni xelq adalet partiyesining re'isi enwer ibrahimning ayali, malayshiyaning mu'awin bash ministiri wan ezize xanim bilen mexsus söhbetlerde bolghan. Uyghurlar mesilisidin obdanla xewiri bolghan ezize xanim özlirining bu mesilide Uyghurlarni qet'iy qollaydighanliqini shuningdek özining xitay ziyaritide bu mesilini jezmen otturigha qoyidighanliqini bildürgen. 

Uyghurlar duch kéliwatqan zulumgha qarita eng küchlük inkas qayturghan musulman döliti qatarida körsitishke bolidighan malayshiyaning diniy ishlar ministirliqimu bu qétim d u q wekilliri ayrim söhbette bolghan. Shuningdek Uyghurlar uchrawatqan zulumni islam dunyasigha ongushluq anglitishning bezi chariliri muzakire qilin'ghan. Söhbet jeryanida kelgüsidiki qismen ish birliki muzakire qilinish bilen birge ular Uyghurlarning zulumgha uchrishi heqqidiki sanliq melumatlar we delil-ispatlar bilen teminleshni alahide telep qilghan. 

Élshat hesenning bildürüshiche, bu qétimqi söhbetlerde “Uyghur xizmet guruppisi” qurushning bezi teyyarliq ishlirimu muzakire qilin'ghan. U birinchi künidiki söhbetni xulasilep “Tunji kündila üch ministir bilen ayrim-ayrim söhbette bolush hemde Uyghurlar mesilisi heqqide tepsiliy muzakiride bolush pursitige érishtuq. Bu qétimqi ziyaret biz oylighandinmu zor derijide utuqluq boldi,” dédi. 

Melum bolushiche, malayshiya sherqiy-jenubiy asiyadiki xitayning tesirige éghir derijide uchrawatqan memliketlerning biri bolup, malayshiya bash ministiri maxatir her sahe kishilirini xitayning “Bir belwagh bir yol” qurulushining malayshiyani xitaygha béqindi qilip qoyushidin agahlandurup kelmekte iken. Shuning bilen bir waqitta u yéqinda xitayning 22 milyard amérika dolliri qimmitidiki tömür yol qurulushi meblighini “Mustemlikichilikning yéngi shekli” dep ret qilghan idi. Malayshiyaning mu'awin tashqi ishlar ministiri datuk merzuqi buningdin bir ay ilgiri Uyghurlar mesilisi heqqide söz qilghanda “Uyghurlar uchrawatqan ehwalgha qarita biz öz qarishimizni we meydanimizni ipadilewatimiz. Shuningdek Uyghurlarning diniy we insaniy heqlirige kapaletlik qilishini tewsiye qilimiz,” dégen idi.