Qazaqistan Uyghurliri almatada “Matem küni” ni xatirilidi

2-Öktebirde almata shehirining zarya wostoka mehelliside jem bolghan Uyghurlar matem künini ötküzdi. Dunya Uyghur qurultiyi xitayning dölet bayrimi süpitide nishanlap kéliwatqan 1-öktebir künini Uyghur xelqi üchün “Matem küni” dep élan qilghandin buyan amérika, yawropa, türkiye, awstraliye hem dunyaning bashqimu memliketliride yashawatqan qérindashliri bilen birlikte qazaqistanliq Uyghurlarmu her yili bu künni özlirining kommunistik xitayning Uyghur élide élip bériwatqan bésim siyasitige naraziliq bildürüsh süpitide ötküzüshni en'enige aylandurghanliqi melum.

Mezkur pa'aliyette chong doklat bilen sözge chiqqan siyasetshunas qehriman ghojamberdi xitayning Uyghur élide yürgüzüwatqan islahatliri hem ularning Uyghur xelqining béshigha élip kelgen japaliri, bügünki xelq'ara weziyet hem rabiye qadir xanim bashliq dunya Uyghur qurultiyining élip bériwatqan pa'aliyetliri heqqide tepsiliy melumat berdi.

Radi'omiz ziyaritini qobul qilghan almata shehirining turghuni alimjan xeyrullayéf xitayning sowét ittipaqi bilen til biriktürüp, sherqiy türkistan jumhuriyitining barliq rehberlikini yoqatqanliqini ilgiri sürüp, mundaq dédi: “Shunglashqa ular wetinimizni bésiwélishni nahayiti ongayliq bilen emelge ashurdi. Mana shuningdin bashlap xitay kommunistik partiyisi her türlük hiyle-neyrengler bilen xelqimizni aldap keldi. Ular wetinimizge orunliship, her yili nechche milyonlighan xitaylarni ichkiridin köchürüp, bizning dölitimizge élip kéliwatidu.”

A. Xeyrullayéf ependi xitaylarning Uyghur diyarini bésiwalghandin buyan Uyghurlarni basturush siyasitining kündin-kün'ge küchiyip, esheddiyliship kétiwatqanliqini bildürüp, yene mundaq dédi: “Wetinimizde tughutni cheklesh, bilim islahati bilen xelqimizni idiyiwi jehettin nahayiti éghir ehwalgha sélip qoydi.”

Mezkur pa'aliyette q. Ghojamberdi teripidin Uyghur we rus tilida teyyarlan'ghan “Axbaratname” waraqchiliri tarqitildi. Shuni alahide tekitlesh kérekki, mundaq waraqchilar 2009-yildin buyan tarqitiliwatqan bolup, ular Uyghurlar hayatidiki chong weqelerge béghishlan'ghan. Bu qétimqi axbaratnamide kommunistik xitayning Uyghur élide yürgüzüwatqan siyasiti, Uyghurlarning milliy lidéri rabiye qadir rehberlikidiki dunya Uyghur qurultiyining kéyinki waqitlardiki pa'aliyiti, shundaqla yawropa parlaménti hem uning siyasiy erbab ilham toxtini qoghdash yolida élip bériwatqan heriketliri yorutulghan.

Ziyaritimizni qobul qilghan almata shehiri turghuni qurwanjan turghanof xitayning Uyghurlarning dini we tarixini, hem tilini yoqitishqa tiriship kéliwatqanliqini bildürüp mundaq dédi: “Biz chet döletlerde balilirimizgha ana wetenning néme ikenlikini chüshendürüshimiz kérek. Ularni Uyghur mektepliride oqutushimiz kérek. Uyghur mektipide oqughan bala özining ana tilini, edebiyatini söyidighan, bilidighan bolup chiqidu. Biz balilirimizni, newrilirimizni Uyghur tilida terbiyilishimiz kérek. Ana weten dégen bir milletning yashaydighan térritoriyisi. Qérindashlirimiz musteqil dölet bolup, bextlik yashawatidu. Bizmu ana wetinimiz azad bolsa iken dep, buni yashlirimizning quliqigha quyup turushimiz kérek. Ana wetenni bashqa kün chüshkende adem balisi chüshinidu”.

Matem künige béghishlan'ghan bu pa'aliyette shundaqla q. Ghojamberdining ming nusxa bilen yoruq körgen “Uyghurlarning parizhda ötküzgen qurultiyi” namliq kitabchisi tarqitildi.

Bu pa'aliyette muhemmetjan hajim azadliq we erkinlik yolida qurban bolghanlarning rohigha atap qur'an tilawet qilip, du'a oqudi.