Amérikidiki 6 neper sénator mayk pompéyodin Uyghur zhurnalistlarni qoghdashni telep qildi

26-Iyul küni amérika kéngesh palatasining ezasi, dölet mejlisi qarmiqidiki kéngesh palata ezaliri istixbarat komitéti mu'awin re'isi mark warnér bashchiliqidiki 6 neper sénator birlikte amérika dölet ishliri ministiri mayk pompéyogha erkin asiya radi'osida xizmet qiliwatqan Uyghur zhurnalistlarning mesilisi heqqide xet yazdi. Xette, xitay hökümitining erkin asiya radi'osida xizmet qiliwatqan Uyghur zhurnalistlardin ularning qiliwatqan xizmiti sewebidin öch élishqa urunuwatqanliqi, ular we ularning yurtidiki uruq-tughqanlirining qoghdilishi kérekliki otturigha qoyulghan.

Mektupta mundaq déyilgen: “Erkin asiya radiyosi amérikidiki chet'ellerge qarita xewer béridighan 5 muhim taratquning biri. Uning Uyghur bölümi xitaydiki 12 milyondek türkiy tilliq Uyghur ahalilirige qarita Uyghur aptonom rayonida künséri nacharlishiwatqan kishilik hoquq ehwali heqqide ishenchlik we toghra bolghan xewerlerni bérip kelmekte. Erkin asiya radiyosi Uyghur bölümidiki zhurnalistlarning köp qismi amérika puqrasi yaki amérikining menggülük olturumigha érishken kishilerdur. Ularning xizmiti seweblik ularning xitaydiki ata-anilirini öz ichige alghan biwasite uruq-tughqanliri tutqun qilinishqa, türmige qamilishqa yaki mejburiy ghayib qilinishqa uchrimaqta. Bashqa bir chet memliketning uchigha chiqqan wasitilerni qollinip amérikidiki erkin asiya radi'osining ishlirigha mudaxile qilishi bizning jiddiy diqqet-étibarimizni qozghimaqta.”

Mektupta yene mundaq déyilgen: “Biz janabingizning amérikining yuqiri derijilik diplomati bolush süpiti bilen xitay bilen bolghan diplomatik alaqilerde bu mesilini jiddiy bir mewqede otturigha élip chiqishingizni telep qilimiz. Shundaqla Uyghur zhurnalistlarning tutqun qilin'ghan yaki türmige qamalghan uruq-tughqanlirining hazir nede ikenlikini hemde ularning herqandaq bir pursette shertsiz qoyup bérilishi üchün küch chiqirishingizni soraymiz. Shuning bilen bir waqitta biz yene sizdin xitay hökümitige bu mesilining amérika hökümiti jiddiy köngül bölüwatqan we aldinqi orun'gha qoyuwatqan bir mesile ikenlikini éniq bildürüp qoyushingizni telep qilimiz.”

Mezkur mektupni yazghan we imza qoyghan 6 neper sénator amérikidiki jumhuriyetchiler we démokratlardin ibaret her ikki partiyidin teshkil tapqan. Mark warnér, marko rubiyo, kori gardénér, tim kayné, édward markéy we stéw déynés qatarliq bu sénatorlar amérika qoshma shtatliridiki 100 neper sénator ichidiki tesiri küchlük siyasiyonlar hésablinidiken.

Amérikidiki Uyghur adwokat nuriy türkel ependi bügün ziyaritimizni qobul qilip, bu mektupning ehmiyiti we uning ishlesh jeryanliri heqqide melumat berdi. Nuriy türkel ependining éytishiche, “Bu mektupni yazghan we yaki yézishni teshebbus qilghanlarning amérika kéngesh palatasidiki nopuzluq ezalar shundaqla amérika tashqi siyasitige tesir körsiteleydighan insanlar iken. Ularning bu imzaliq mektupi amérika dölet ishliri ministiri mayk pompéyoning qoligha tegkendin kéyin mayk pompéyo ependi bu mektupta soralghan mesilige qarita özining köz qarishi, xizmet pilanini sherhlep yuqiridiki sénatorlargha bir jawab xéti yazidiken. Andin tégishlik yolyoruq chiqirilip amérikining béyjingda turushluq elchixanisigha ewetilidiken” 

Yuqiridiki 6 neper sénator teripidin élan qilin'ghan imzaliq mektupta bolsa radiyomiz muxbirlirining Uyghur élide yüz bériwatqanlarni dunyagha ashkarilashta oynighan zor roli mu'eyyenleshtürülüp: “Shinjang Uyghur aptonom rayoni tashqi dunyadin chekliniwatqan, jümlidin chet'el xewer organliri, diplomatlar we musteqil organlarning rayon'gha bérishi pütünley chekliniwatqan bir shara'itta erkin asiya radi'osi Uyghur bölümi u yerde yüz bériwatqanlarni dunyagha ashkarilashta intayin zor rol oynidi. Epsuski alliqachan zor bedellerni töligen bu zhurnalistlar özliri axiri bérip özliri ishlewatqan ashu xewerlerning bir parchisigha aylandi” déyilgen. 

Uyghurlar diyaridiki siyasiy basturushning barghanséri yuqiri pellige chiqishi amérika hökümet organlirining küchlük diqqitini qozghighan idi. Aldinqi hepte yeni 26-iyul küni amérika dölet mejlisige qarashliq xitay ishliri komitétining biwasite sahibxaniliqida chaqirilghan Uyghurlar heqqidiki guwahliq bérish yighinida muxbirimiz gülchéhre guwahliq bérip, xizmiti seweblik uning ürümchi we ghuljidiki uruq-tughqanlirining yighiwélish lagérlirigha ep kétilgenlikini, nöwette bir milyondin oshuq Uyghurning mushundaq lagérlarda qamilip yétiwatqanliqini bildürgen.

Nuriy türkel ependi bu mektup bilen birge, Uyghur zhurnalistlarning mesilisi jümlidin Uyghurlarning mesilisining yene bir qétim amérika siyasetchilirining kün tertipige kélidighanliqini bildürdi. 

Aldinqi hepte yene, amérika dölet ishliri ministirliqida échilghan tunji nöwetlik “Xelq'ara dini erkinlikni ilgiri sürüsh yighini” dimu Uyghurlarning mesilisige alahide orun bérilgen. Amérika dölet ishliri ministirliqining dini erkinlikke mes'ul alahide elchisi sem brownbek, amérika dölet ishliri ministiri mayk pompéyo qatarliqlar birdek Uyghurlarni we Uyghur élidiki yépiq terbiye lagérlirini tilgha alghan. Amérika mu'awin prézidénti mayk péns mezkur yighin'gha qatnishiwatqan Uyghur wekili tahir hamut qatarliq 10 wekilni ayrim qobul qilghan idi. 

Adwokat nuriy türkel ependi yehudiylargha yüz bergen bu qirghinchiliqning qayta tekrarlanmasliqi kéreklikidek bir uqum kallisigha singip chong bolghan amérika xelqi we hökümitini Uyghurlarning mesilisige yenimu köngül bölüp, bu paji'ening tekrarlanmasliqi üchün tedbir élishqa chaqirish bilen birge, chet'ellerde yashawatqan we wetinidiki yéqinliri lagérlargha tutup kétilgen Uyghurlarni mesilini pakit bilen dadil kötürüp chiqishqa chaqirdi.