Shahitlarning qelbide “5-Féwral ghulja weqesi”: qan'gha boyalghan harpa küni

Xitay hökümitining 1997-yili 5-féwral küni yüz bergen ghulja yashlirining namayishini bahane qilip, ghuljidiki bezi yerlerde a'ile boyiche qirghinchiliq yürgüzgenliki otturigha chiqmaqta. Weqe yüz bérip 70 nechche kün ötkende qirghin qilin'ghan möminjan aka a'ilisi hélimu shahitlarning xatiriside.

Norwégiyede yashaydighan Uyghur ziyaliysi seyid ekrem ependining éytishiche, möminjan aka ghulja nahiye üch'on yéza toxuchiyüz kentide olturushluq balijanliq kishi bolup, uning nurmuhemmet, abdurazaq, mutellip, musellim isimlik oghulliri we bir qizi bolghan. Chong oghli nurmuhemmet diniy telim élip mehellide ölima bolup tonulghan we kéyinche qamaqqa élin'ghan. Möminjan akining ikkinchi oghli abdurazaqmu qur'an sawatliq bolup ghuljidiki ablet qarihajimda oqughan. “5-Féwral weqesi” de uning sawaqdashliri asasliq rol oynighanliqi üchün umu pat-pat saqchilarning awarichilikige yoluqqan. Eyni waqitta u saqchilar teripidin soraq qilinip qoyup bérilgen bolsimu, emma da'im nazaret qilinip turghan iken.

Hazir türkiyede yashawatqan, emma nam-sheripini ashkarilashni xalimaydighan bir Uyghur shahitning melumatigha qarighanda, 1997-yili qurban héytning harpa küni ili oblastliq j x bashqarmisining saqchiliri yene abdurazaqni tutup soraq qilmaqchi bolup, izdep kelgen.

Yilda bir kélidighan héyt harpisida yene peyda bolghan bu chaqirilmighan méhmanlar möminjan akini bi'aram qilghan. Semimiy zakun we chirayliq gepler kar qilmighach möminjan aka ghezeplinip, qarshiliq körsetken. Netijide saqchilar neq meydanda oq chiqarghan. Dadisi shéhit bolghan oghullarning ögzige chiqip tekbir éytishidin qorqup ketken saqchilar téximu ghaljirliship qalaymiqan oq yaghdurghan. Bu qirghinda möminjan aka, abdurazaq, mutellip, musellim qatarliq oghullar bolup bir a'ilidin alte kishi we bu a'ilining yan qoshnisi qoshulup yette jan hayatidin ayrilghan.

Türkiyede yashaydighan yene bir shahitning möminjan aka a'ilisining chong qizi we newrisidin anglighanlirini neqil keltürüp sözlishiche, möminjan akining ayali, chong qizi qirghinchiliqtin hayat qalghan. Nurmuhemmetning 17 yashliq oghli samanliqqa mökünüwélip qéchip ketken. Paji'edin kéyin ana we qiz türmige élin'ghan. Ana ajizlap ketkenliki üchün türmidin chiqip ölüp ketken. Bu a'ilining chong qizi hayat bolsimu da'im tutqun'gha uchrap turghan. Chong oghul nurmuhemmetmu türmidin chiqqandin kéyin qayta-qayta qamaqqa élin'ghan.

1997-Yili qurban héyt harpisidiki bu qirghinchiliqta shéhit bolghan yette Uyghurning jinaza namizi héyt küni nazaret ichide qisqila oqulup, dene qiliwétilgen. Bu mehellini saqchilar we eskerler kéche kündüz qorshawgha élip, aylarche nazaret qilip turghan. Bu a'ilidin aman qalghan newre hazir chet'ellerde qisas üchün yashap kéliwatmaqta iken.

Uyghur élining ghulja shehiride 1997-yili 5-féwral küni Uyghur yashliri abduxélil abduméjitning rehberlikide meshrep we putbol herikitining cheklinishi, balilar we qiz-ayallarning xitay ölkilirige aldap élip kétilishi, zeherlik chékimlikning quyuwétilishi, hakimiyetning buninggha qarshi chiqqanlarni qalaymiqan tutqun qilishi qatarliq adaletsizliklerge naraziliq bildürüp namayish uyushturghan. Namayish qanliq basturush we omumyüzlük tutqun qilinish bilen aqiwetlen'gen.

Namayishtin 21 yil ötken bügünki künde bu heqtiki bezi tepsilatlar hayat shahitlarning we qachaq yollar bilen chet'ellerge chiqqan sabiq tutqunlarning bayanliri bilen téximu roshenleshmekte. Kéyinki anglitishlirimizda“ 5-Féwral ghulja weqesi” de ziyankeshlikke uchrighan a'ililer heqqide dawamliq melumat bérishke tirishimiz.