Xongkongluq kitabpurushlar téléwiziye ékranlirida peyda bolup “Jinayitini iqrar qildi”

Bultur 10 - aydin béri ghayib bolup ketken xongkongluq kitabpurushlar düshenbe küni xitay kompartiyisini yaqilaydighan xongkong sumurgh téléwiziye ékranlirida peyda bolghan. Ular téléwiziyide tarqitilghan iqrarida özlirining “Qanunsiz tijaret” bilen shughullan'ghanliqini bildürgen. Xewer tarqalghandin kéyin bu, xongkongda we xelq'arada inkas qozghidi. Kishilik hoquq organliri bolsa xongkongluq kitabpurushlarning xitaygha mejburiy we qanunsiz halda élip kétilgenlikini, weqege a'it emeliyetning tekshürülüshi kéreklikini bildürüshti.

Xongkongdiki sumurgh yeni xitayche “Féngxu'ang” dep atilidighan we “Xitay kompartiyisining awazi” dep bilinidighan téléwiziye qanili idi.

Ular mezkur téléwiziye programmisida qilghan sözide özlirining xitay chong quruqluqidiki 380 neper mushtirigha jem'iy 4000 parche qanunsiz kitab satqanliqini, bu kitablarni chégradin oghriliqche ekirgenlikini iqrar qilip, qilmishidin qattiq pushaymanliqini “Iqrar qilghan”.

Ular yene xongkongda xitay kommunist hökümitige qarshi mezmunda kitab neshr qilish bilen tonulghan bu kitabpurushlar atalmish iqrarida yene, neshr qilghan kitabliridiki mezmunlarning pütünley özliri teripidin oydurup chiqilghanliqini bildürgen we “Biz bu arqiliq jem'iyette nurghun ösek söz tarqitip, nahayiti yaman tesir peyda qilduq, qilmishimizdin tolimu pushaymanliq hés qilimiz” dégen.

Sumurgh téléwiziyisi bu heqtiki xewiride saqchi da'irilirini menbe qilip körsitip turup, bu töt neper kitabpurush ichidiki 3 nepirining ipadisi yaxshi bolghanliqi üchün pat yéqinda xongkonggha qaytip kétishke ruxset qilinishi mumkinlikini, emma shiwétsiye puqrasi bolghan güy mingxeyning yene bir mezgil tutup turulidighanliqini bayan qilghan.

Arqidinla, düshenbe küni sumurgh téléwiziyisi yene yoqap ketken 5 - kishi hem shundaqla en'gliye puqrasi bolghan li buning yalghuz kishilik “Söhbet xatirisi” ni tarqatqan. Li bo ékranda xitay hökümitige qarashliq resmiy xewer torlirining muxbirliri we shundaqla sumurgh qanilining muxbirlirining so'aligha jawab bériwatqan halda körün'gen. U 20 minutluq téléwiziye programmisida özining xitaygha melum bir déloning tekshürülüshige yardem bérish üchün oghriliqche kirgenlikini, dawa ayaghlashsa xongkonggha qaytidighanliqini éytqan. U iqrarnamiside sepdishi güy mingxeyning yéqinqi yillardin buyan chong quruqluq heqqide nurghun yalghan ösek sözler bilen tolghan kitablarni bésip tarqatqanliqini éytip “Buningda méningmu gunahim bar, shunga men bu programmini purset bilip xataliqimni tonumaqchimen” dégen. Téximu qiziqarliqi, u yene özining en'gliye puqraliqidin waz kéchishni qarar qilghanliqini, chünki héchqachan özini bir en'gliyelik dep hés qilip baqmighanliqini, her waqit özini bir junggoluq dep qarap kelgenlikini éytqan.

Li bo bultur 10 - ayda tuyuqsiz ghayib bolup ketken, güy mingxey bolsa sayahet üchün taylandqa barghanda yoqap ketkendin kéyin bolsa xongkongda ularning shi jinping heqqide élan qilghan kitabi seweblik xitay istixbarat xadimliri teripidin mexpiy halda xitaygha yalap élip kétilgenliki heqqide gumanlar peyda bolghan. Uning üstige li buning xongkong chégrasidin chiqqanliqigha a'it héchqandaq bir uchurning tépilmasliqi bu gumanni kücheytken.

Biraq, li bo téléwiziyide élan qilin'ghan iqrarida “Délo pash qilishqa yardemleshmekchi bolghanliqi üchün özi we a'ilisining bixeterlikige dexli yétip qélishtin ensirep, chégradin qanunluq chiqishning ornigha, qanunsiz yollar arqiliq chiqip, xitaygha oghriliqche kirishni talliwalghanliqi” ni qayta - qayta tekitligen.

Biraq, li boning bu sözliri kishilik hoquq aktiplirida guman qozghidi. Xongkongluq kishilik hoquq aktipi richard choy istansimizgha qilghan sözide, yuqirida éytilghanlarni emeliyet dep qarimaydighanliqini bildürdi. U mundaq dédi: “Bu programma héchqachan ularning heqiqeten jinayet ishligenlikini ispatlap bérelmeydu. Bularning hemmisi hökümet teripidin mejburiy orunlashturulghan sözler. Méning qarishimche, ularning hoquqi qattiq depsende qilindi, ularning heqiqiy bir adwokatimu yoq.”

Richard choy ependi yene, bu 5 neper kitabpurushning ehwalidin endishe qiliwatqanliqini, chünki ularning nede we qandaq shara'itta tutup turuluwatqanliqining yenila éniq emeslikini éytti.

Bügün, yeni 1 - mart küni en'gliye tashqi ishlar ministirliqi bayanatchisi élxet arqiliq istansimizgha inkas qayturup, en'gliye da'iriliri köp qétim xitaydin li bo bilen körüshtürüshni telep qilghan bolsimu, xitayning bu telipini ret qilghanliqini bildürdi.

Seyshenbe küni yene xitay tashqi ishlar ministirliqi bayanatchisi xung léy muxbirlarning bu heqtiki so'aligha jawab bérip “Li bo we uning ayali köp qétim ehwalni chüshendürdi, men köpchilikning ularning dégenlirige shundaqla heqiqetke hörmet qilishini ümid qilimen” dégen.

Kishilik hoquqni közitish teshkilatining xitay ishliri bölümi tetqiqatchisi wang sulyen bolsa istansimizgha qilghan sözide mundaq dédi: “Herqandaq kishining erkin pikir qilish, neshr qilish hoquqi bolidu. Bu kishiler xongkongda siyasiy sezgürlükke ige kitab tarqatqanliqi üchün qolgha élinmasliqi kérek. Biz xitay hökümitidin bu kishilerning zadi qandaq qilip chong quruqluqqa apirilghanliqini ashkarilishini telep qilimiz. Eger ularning bu besheylenni mejburiy halda tutqun qilip élip ketkenliki rast bolidighan bolsa, u halda bu xitay hökümitining qara qolining xitaydin éship, chégra sirtighimu yétiwatqanliqini körsitip béridu. Mana bumu biz bashqa döletlerdin diqqet qilishni telep qilidighan nuqtilardin biri.”

Xongkongluq kitabpurushlar mesilisi chiqqandin buyan, amérika we yawropadiki neshriyatchilar birliki, kitabpurushlar we adwokatliq jem'iyetliri, amérika “Pen” qelemkeshler jem'iyiti, amérika neshriyatchilar birliki we yawropa neshriyatchilar birleshmisi qatarliq organlar we shundaqla kishilik hoquq organliri, amérika hökümiti, yawropa ittipaqi hemmisi xitay hökümitidin ularning aqiwitini ashkarilashni telep qilghan idi.

En'gliye tashqi ishlar weziri filip xammond yéqinda élan qilghan bayanatida, bu besheylenning “Mejburiy halda” xitaygha élip kétilgenlikini bildürgen we buni “Xongkong xitaygha qayturup bérilgende ikki dölet arisida imzalan'ghan kélishimlerge xilap heriket” dep körsetken.

Melum bolushiche, mezkur weqening xongkongda peyda qilghan wehimisi éghir bolghan. Xongkongluq pa'aliyetchiler mezkur weqedin kéyin xongkongdiki axbaratchilar, neshriyatchilar we démokratiye pa'aliyetchilirining özini bixeter hés qilmaydighan bolup qalghanliqini bildürüshmekte.