Kamile télendibayéwa: kanada hökümitining qarihajimni qutquzushqa téximu köp küch chiqirishini ümid qilimen
2016.03.14

Xitay hökümiti hüsenjan jélilning qamaq jazasini qisqartqanliqini élan qilghan bolsimu, emma hazirgha qeder uning kanadadiki a'ile tawabi'ati yaki qeshqerdiki uruq-tughqanlirining héchbiri, hökümetning bu heqtiki resmiy uqturushini tapshurup almighan.
Emma kamile tilendibayiwa, qamaq jazasining qisqartishi uning balilirida ümid peyda qilghanliqini bildürdi.
Muxbir: ötkende xitay hökümiti hüsenjan jélilning qamaq jazasini qisqarttuq, dédi. 20 Yilliqqa qisqartqan oxshaydighu, xewerlerde shundaq deydu?
Kamile tilendibayéwa: he, 20 yilgha qisqartti, dédi. Emma téxi biz éniq bilmeymiz. Qolimizda bir nerse yoq. Qanche yilliqigha bir néme déyelmeymiz. Emma shundaq xewerler bar. Bizmu peqet xewerdila körduq. U néme deydu, qeghez yoq qolimizda.
Muxbir: ular hüsenjan jélilning atushtiki uruq-tughqanlirining qolighimu qeghez bermeptima?
Kamile tilendibayéwa: qeshqerdikini demsiz? yaq, qeghez yoq. Yaq, ashundaq, dep uqturuptu, emma qeghez bermeptu.
Muxbir: qandaq qiliwatisiz? ular bilen téléfonda körüshüsh imkaniyitinglar boluwatamdu?
Kamile tilendibayéwa: körüshüshke, toghrisi 4-5 yil boldi körüshmidi. Öydikiliri bilen alaqimiz üzülüp ketti, bilmidim néme tüpeyli. Yaki qeshqerde boluwatqan ishlar seweblikmu, uzun boldi achiliri yaki öydiki bashqilar bilen körüshelmidim. Méning qarihajim bilen körüshüshim mumkin emes. Shu tutulup kirip ketkendin béri körüshkinim yoq. Xet-pet yézishqinimiz yoq.
Men shu a'ilisi arqiliq körüshettim burun. Emdi hazir a'ilisi bilenmu alaqem üzülüp ketti. Shu xitay bir az téléfonlarni kontrol qilip bir néme qiliwatamdikin, dep oylaymen. Belki, weziyet bilen alaqisi bar bolushi mumkin, dep oylaymen. Shunga, mawu hökümet arqiliq alaqiliship qalsam, yéqinda belkim men soraymen, qeghez -peghez barmu qolunglarda, mundaq bérilgen, dep sorap baqimen.
Muxbir: siz bu xewerni gézit-radiyodin anglidingizmu yaki kanada hökümiti uqturdimu, mundaq ish boluwatidu, dep?
Kamile tilendibayéwa: men némidin uqtum, shu béyjingda turushluq kanadaning muxbiridin uqtum. Téléfon qiliptiken, mushundaq gézitte xewer chiqti yoldishing toghriliq, séning xewiring barmu, dep. Yaq, méning xewirim yoq, désem, men élxet arqiliq ewetip bérey, dep, manga élxet ewetti. Shuning bilen oqusam,mushundaq-mushundaq chüsherduq, deptu, emma yili éniq emes denga. Qarihajim bilen yene bir Uyghur adem memet toxti rozining.
Muxbir: kanadahökümiti bilen alaqiliship baqtingizmu, bu xewerni anglighandin kéyin yaki anglashtin burun?
Kamile tilendibayéwa: biz xewerleshtuq. Biz bu xewerni anglashtin burun bir hepte awwal otawagha barghan. Ottawada yighin bar idi. Bizning kechürüm teshkilati orunlashturghan. Shuninggha qatnashqantuq biz adwokatim bilen. Qatniship emdi bu yéngi hökümet olturghandin kéyin ehwalni ulargha tonushturayluq, tashqi ishlar ministirliqi we ministirliqlar bilen körüsheyluq, dep barghan. Bérip körüshüp, bu ishlarning hemmisini déyishtuq.
Muxbir: némilerni déyishtinglar? néme dédi ular? ular özlirining oy-pikri heqqide néme dédi?
Kamile tilendibayéwa: bir néme démidi ular, lékin biz burundin bilimiz bu ishlarni dédi. Dawamliq xitay hökümiti bilen körüshkende biz déyishimiz, otturigha qoyimiz, bizning ésimizdin chiqmidi bu ish. Dawamliq bizning küntertipimizde bar bu mesile, dédi. Men u yerdin qaytip kélip, 3-4 kündin kéyin bu xewerni alduq.
Uxbir: bu xewerni alghandin kéyin téxi hökümet bilen munasiwet qilip baqmidinglar?
Kamile tilendibayéwa: bu xewerni alghandin kéyin hökümet téléfon qildi. Emma bizning qolimizdimu éniq mundaq xewer yoq, dédi. Qanche yilgha chüshürdi, 20 yil qaldimu yaki 10 qaldimu, dégen. Lékin biz bu xewerlerdin waqip bolduq, dep shundaq xewer berdi.
Men emdi qachan körüshüptu, öydikiliri téléfon qilip uqup baqsanglar, xewirim bolmaywatidu, désem, ular qeshqerge téléfon qilip, adem ewetiptiken kanada konsuli. 1-Ayning 20 lirida körüshüp kelduq. Kéler qétim 4- ayning otturilirida barimiz, eger bizge kélinglar dep xewer qilsa, dédi.
Muxbir: qandaq körüshüptu ular? téléfonda körüshüptimu yaki adem ewetiptimu qeshqerge?
Kamile tilendibayéwa: qeshqerge téléfon qiliptu. Téléfon qilip, bir ademni ewetken oxshaydu hem in'glizche hem Uyghurche bilidighan bir terjiman balini ewetken oxshaydu. Shu arqiliq terjimanning wasitiside sözlishiptu.
Muxbir: ular ürümchige adem ewetip hüsenjan jélil bilen körüshimiz dégen bir telepni qoyup béqiptimu?
Kamile tilendibayéwa: yaq, burun qoyghan bashqa hökümet waqtida, emma ruxset qilmidi xitay hökümiti. Dawamliq otturigha qoyatti ular, uning bilen bir körüshsek, saqliq ehwalini bir bilsek, dep. Emma ruxset qilmidi.
Muxbir: undaq bolsa, sizning hüsenjan jélil bilen téléfon yaki xet alaqisi qilip, uning bilen shu arqiliq körüshüp turush imkaniyiti yoq, denge?
Kamile tilendibayéwa: yaq, yaq, mumkin emes. Men 2 yil awwal kanada hökümitige bir néme qilip baqsanglar, balilar chong boluwatidu, téléfonda bolsimu awazini anglisa, dep baqqan. Burunqi hökümet heriket qilip baqti. Emma xitay hökümiti ruxsetmu qilmidi, yéqinmu kelmidi.
Muxbir : balilirichu? balilar hazir qanche yashqa kirdi? chongi qanche yashlarda? kichikichu?
Kamile tilendibayéwa: chong oghlum 16 yashta, 17 yashlargha kirip qaldi. Ikkinchisi 12, üchinchisi 11 yashlarda. Kichiki shu 9-10 gha kirdi bu yil. Kichiki qosaqta qalghan. Dadisini tutup ketkende 3 ayliq qosaqta idi. Bu yil 8 -ayda insha'alla 10 yashqa kiridu. Chong bolup qaldi balilar.
Muxbir: balilar esliyelemdu dadisini? éhtimal balilarning chongining yadida bardu?
Kamile tilendibayéwa: balilarning chongi aghriq. Aghriq bolghachqa mangalmaydu, gep qilalmaydu u esliyelemdu. Emma 2-oghlum abdujélil esliyeleydu. Emma umu bek kichik qalghan. Bir yérim yash, ikki yashlarda idi dadisini tutup ketkende. Lékin u esliyeleydu dadisining kötürüp, oynitip qilghanlirini.
Muxbir: siz bilen dadisi toghriliq paranglishamdu balilar? dadam nege ketti, qandaq boldi bu ishlar? néme üchün bundaq bolidu, dégen so'allarni soramdu?
Kamile tilendibayéwa: he, sözlishidu. Némishqa bundaq bolidu, emdi 10 yil qaptima, dep. Balilarning muddetsiz qamaq jazasi, dep bir az ümidi késilgen, lékin qamaq jazasini qisqartiptu, dégen xewerni anglap bir az rohi kötürülüp, bir az xushal boldi. Way, belki chiqip qalar apa, dep.
Muxbir: kanada hökümitining pozitsiyesige qandaq qaraysiz? ularni yéterlik tirishchanliq körsetti, dep qaramsiz?
Kamile tilendibayéwa: razimen désem bir ish körmiduq denge bularning qilghan. Emma dawamliq otturigha qoyup sözlidi, gep qildi. Emma razi emesmen désem yene bir qandaq turidu. Yene shu qarihajim türmide xitayning qolida. Saq-salamet olturghanliqigha shu kanada hökümiti bésim qilghanliqi üchün shunchilik olturdi, deymen. Yéterlik ish qilmidi bular. Emma qarshi tereptiki xitay bolghachqa bularmu küchinip bir ish qilalmaydu. Bashqa dölet bolghan bolsa bunchilik bolup ketmeytti.
Köp rehmet sizge kamile xanim! hörmetlik radi'o anglighuchilar, xitay türmisidiki diniy zat, kanada puqrasi hüsenjan jélilning ayali kamile tilendibayéwa bilen ötküzgen söhbitimizni anglidinglar.