Enqerede “Sherqiy türkistanning hazirqi weziyiti” témisida doklat bérish yighini chaqirildi

Enqerede ötküzülgen “Sherqiy türkistanning hazirqi weziyiti” témisida doklat bérish yighinidin körünüsh. 2016-Yili 10-dékabir, enqere.

Dunya insan heqliri küni munasiwiti bilen 12-ayning 10-küni türkiyening paytexti enqerede “Sherqiy türkistanning hazirqi weziyiti” témisida doklat bérish yighini chaqirildi. Türkiyening eng uzun tarixqa ige, 81 wilayitide shöbisi bar teshkilatliridin biri bolghan türk ochaqliri teshkilatining enqerediki merkez binasida ötküzülgen yighin'gha türk ochaqliri teshkilatining mes'ulliri, sabiq parlamént ezaliri, herqaysi uniwérsitétlarning oqutquchi we oqughuchiliridin bolup 120 etrapida kishi ishtirak qildi. Mezkur yighinda hajettepe uniwérsitéti tarix oqutquchisi, türkiye istratégiyilik chüshenche instituti mutexessisi doktor erkin ekrem “Sherqiy türkistanning hazirqi weziyiti” témisida doklat berdi.

Doktor erkin ekrem ependi yighinda bergen doklatida Uyghur mesilisi we Uyghurlarning hazirqi weziyiti toghrisida melumat bérip ötti.

Proféssor doktor memet öz ependi 12-ayning 10-küni mezkur doklat bérish yighinini chaqirishtiki meqsiti toghrisida melumat bérip mundaq dédi: “Eslide insan heq we hoquqliri uqumigha biz alahide ehmiyet bérishimiz kérek. Millet, din we irqigha qarimastin allah ulargha bergen eqelliy heq we hoquqlirigha hörmet qilishimiz kérek. Bu munasiwet bilen türk dunyasida, islam dunyasidiki bügünki insan heqliri depsendichilikige xelqning diqqet-étibarini tartishtur. Bolupmu, bularning ichidiki eng échinishliq insan heqliri depsendichiliki sherqiy türkistanda boluwatidu. Bek uzaqta bolghachqa beziler körmeywatidu, emma biz türk ochaqliri buni bilimiz. Sherqiy türkistanda Uyghur we bashqa qérindashlirimiz xitayning bésimi astida. Biz xitayning bu rayonda yürgüzüwatqan bésim siyasitige kishilerning diqqet-étibarini tartish üchün bu yighinni chaqirduq.”

Proféssor doktor memet öz ependi yighinda doktor erkin ekrem doklat bergendin sirt, bu heqte muzakirimu élip bérilghanliqini bayan qilip mundaq dédi: “Yighinda erkin ekrem doklat bergendin sirt, yighinda muzakirimu élip barduq. Sherqiy türkistan tarixiy jehettin élip éytqanda türk medeniyiti, türk islam medeniyitining böshüki hésablinidu”.

Doktor erkin ekrem ependi türk ochaqliri teshkilatida “Sherqiy türkistanning hazirqi weziyiti” témisida doklat bérish yighinining ehmiyiti toghrisida toxtaldi.

Proféssor doktor memet öz ependi türk ochaqliri teshkilatining sherqiy türkistan toghrisida bundin kéyin qilmaqchi bolghan xizmetliri toghrisida melumat bérip mundaq dédi: “Pütün ammiwi teshkilatlarning insan heqliri mesilisini kün tertipige qoyushi kérek. Biz melum bir idé'ologiye asasida qurulghan teshkilat emma zamanimizning weziyitige muwapiq halda özimizning yéngilap, chéghimizning qimmet qarishi arqiliq rayonimizdiki mesililerni shundaqla dunya mesililirini anglitishimiz kérek. Biz bundin kéyinmu bu asasta sherqiy türkistan mesilisini türk dunyasida, shundaqla türkiyede anglitishqa dawamlashturimiz. Aldi bilen türklerge kéyin islam döletlirige andin kéyin bolsa dunya döletlirige anglitishimiz kérek. Biz rabiye qadir toghrisida qol qoyush pa'aliyiti bashlatqan iduq, rabiye qadir xanim sherqiy türkistanliqlarning simwoli. Meqsitimiz rabiye qadir xanim arqiliq sherqiy türkistan dewasini anglitish idi. Shunga biz muxbirlarni kütüwélish yighini, doklat bérish yighinliri, xelq'araliq ilmiy muhakime yighinliri arqiliq sherqiy türkistan mesilisini anglitishni dawamlashturimiz.”

2-Dunya urushidin kéyin dunyadiki her qaysi döletler insanlarning heq we hoquqlirini kapaletke ige qilish toghrisida hem pikir boldi. 1948-Yili 6- ayda teyyarlan'ghan insan heqliri bayanati, 1948-yili 12-ayning 10-küni parizhda chaqirilghan birleshken döletler teshkilati insan heq we hoquqliri omumiy yighinida maqullan'ghan. Bu kün her yili 12-ayning 10-küni dunyaning herqaysi jaylirida her xil pa'aliyetler bilen xatirilenmekte.