Ömer bék'ali chéx jumhuriyiti parlaméntida guwahliq berdi

Ömer bék'ali chéx jumhuriyiti parlaméntining tashqi ishlargha mes'ul mudiri pawel fischer ependi bilen birge. 2019-Yili 30-yanwar. Chéx.

Xitayning Uyghur diyaridiki türkiy xelqlerge élip bériwatqan éghir bésim siyasiti, bolupmu xitay “Terbiyilesh merkizi” dep atiwalghan “Jaza lagérliri” mesilisi amérika dölet mejlisi, birleshken döletler teshkilati we yawropa parlaméntida tilgha éliniwatqan bügünki künde, jaza lagérlirida 7 ay yétip chiqqan qazaqistan puqrasi ömer bék'ali ependi Uyghur diyarining hazirqi éghir weziyitini anglitish üchün teklip boyiche chéx jumhuriyitige ziyaret élip barghan. Ömer bék'alining 1-ayning 30-küni chéx jumhuriyiti parlaméntining tashqi ishlargha mes'ul mudiri pawél fischer ependi qobul qilghan. Qobulgha bezi parlamént ezalirimu ishtirak qilghan bolup, ömer bék'ali ulargha 1949-yilidin buyan xitay kommunist partiyesi hökümitining Uyghur we qazaq qatarliq türkiy milletlerge élip bériwatqan bésim siyasiti, bularning sewebliri, kéyinki 2 yildin béri élip bériwatqan qattiq basturush siyasiti we özining “Jaza lagérliri” da béshigha kelgenler we körgenliri toghrisida melumat bergen.

Biz bular toghrisida téximu tepsiliy melumat igilesh üchün ömer bék'ali ependi bilen téléfon söhbiti élip barduq. U, uchrishishning ikki sa'et dawamlashqanliqini, bu ikki sa'et ichide ularning nuqtiliq halda qandaq qilghanda Uyghur diyaridiki insan heq we hoquqliri depsendichilikini toxtatqili bolidighanliqi toghrisidiki so'allirigha jawab bergenlikini bayan qildi. 

Undaqta chéx jumhuriyiti parlaméntining tashqi ishlargha mes'ul mudiri pawél fischer ependi bularni anglighandin kéyin qandaq pozitsiye bildürdi?. Ömer bék'ali pawél fischer ependining bu mesililerde Uyghur we qazaqlarni qollaydighanliqini we yardem qilidighanliqini bayan qilghanliqini éytti.

Ömer bék'ali Uyghur diyarida tughulghan bolup, bundin 8 yil burun qazaqistan puqraliqigha ötken. 2017-Yili 3-ayning 26-küni tughqanlirini yoqlash üchün turpan pichan'gha barghanda tutup kétilip, jaza lagérigha tashlan'ghan bolup, 7 aydin kéyin qoyup bérilgen. U, qazaqistanda bir mezgil yashighandin kéyin türkiyege kélip, türkiye arqiliq pütün dunyagha xitayning “Jaza lagérliri” mesilisini anglatmaqta. Ömer bék'ali ependi, özining lagérda béshidin ötküzgenlerni anglatqandin kéyin chéx parlaméntni tashqi ishlargha mes'ul mudirining Uyghur dewasini qollaydighanliqini ipadiligenlikini bayan qildi. 

Ömer bék'ali ependi özining 1-ayning 27-küni chéx jumhuriyitige yétip barghanliqini, parlaméntta Uyghur diyarining éghir weziyiti toghrisida melumat bergendin sirt, chéx jumhuriyitining dölet téléwiziyeside “Jaza lagérlirini anglatqanliqi” ni we chong gézitlerning ziyaritini qobul qilghanliqini hem uning heqqidiki ziyaret xatirilirining élan qilin'ghanliqini bayan qildi. 

Ömer bék'ali ependi chéx döletlik téléwiziyisi “24 Qanili” da xitayning türkiy milletlerge élip bériwatqan qattiq basturush siyasitini anglatqan. 29-Yanwar küni tarqitilghan téléwiziye programmisida Uyghurshunas, chéx penler akadémiyesi sherqshunasliq institutining tetqiqatchisi, doktor ondréy klimés ependi terjimanliq qilghan. Ömer bék'ali téléwiziye riyasetchisining xitayning türkiy xelqlerge élip bériwatqan basturush siyasiti we Uyghur diyarining nöwettiki weziyiti toghrisidiki so'allirigha jawab bergen.