15-Iyun oqughuchilar herikiti heqqide eslimiler
2016.06.15

15-Iyun “Xelq'ara Uyghur ana til küni” bolush bilen birge, 1988-yili ürümchide yüz bergen 2-qétimliq aliy mektep oqughuchilar herikitining xatire küni.
Bundin 28 yil ilgiriki bu künde ürümchidiki minglighan aliy mektep oqughuchiliri kochilargha chiqip namayish qilip, xitayning milliy siyasitidiki adaletsizliklerge qarshi küresh qilghan idi.
Bügün muhajirette yashawatqan bir qisim Uyghur ziyaliyliri we siyasiy aktipliri 15-iyun “Xelq'ara Uyghur ana til küni” ni xatirilesh bilen birge, bundin 28 yil ilgiri ürümchide bolup ötken oqughuchilar herikiti toghrisidiki eslimilirini diqqitimizge sundi.
Melumki, 1985-yili 12-dékabir ürümchide aliy mektep oqughuchilar herikiti partlap aridin 3 yil ötkende, yene shu Uyghur uniwérsitétni merkez qilghan halda 2-qétimliq oqughuchilar herikiti yüz bérip, Uyghur diyarini lerzige salghan idi.
1988-Yilidiki 15-iyun ürümchi aliy mektep oqughuchilar herikitining shahitliridin biri bolghan gérmaniyediki Uyghur ziyaliysi perhat muhemmidi ependi bu tarixni esligende, shu qétimqi heriketning Uyghur diyarida küchlük milliy oyghinishqa türtke bolghanliqini tilgha aldi.
15-Iyun oqughuchilar herikitide “Shinjang pédagogika uniwérsitéti”ni qozghap namayish sépige qoshulghan oqughuchilar herikitining yétekchiliridin biri, gérmaniyediki Uyghur ziyaliysi ümid agahi ependi bolup, hazir d u q ning mu'awin re'islikini ötewatqan bu kishimu eyni yilliridiki bu heriketni iptixar bilen tilgha aldi.
15-Iyun herikiti eslide “Shinjang uniwérsitéti”diki oqughuchilar pen-medeniyet uyushmisi teripidin pilanlan'ghan we qozghitilghan bolup, mezkur uyushmining re'isi we bu qétimqi heriketning teshkilligüchiliridin biri bolghan, hazir d u q ijra'iye komitéti re'isi wezipisini ötewatqan dolqun eysa ependimu bu heriketke yuqiri baha berdi.
15-Iyun oqughuchilar herikitining partlishigha “Shinjang uniwérsitéti” fézika fakultéti hajetxanisigha yézilghan “Uyghurlarning erlirini qul, ayallirini pahishe qilimiz” dégen haqaretlik sho'ar ot piltisi bolghan idi. Dolqun eysa ependi bu toghrisida toxtilip, oqughuchilarning eyni chaghda ashu sho'arni kötürüp yürüp, ürümchi kochilirida namayish élip barghanliqini eslep ötti.
Ümid agahi ependi ürümchidiki aliy mektep oqughuchilirining namayish jeryanida xitay hakimiyitining milliy zulum siyasitige qarshi türlük sho'arlarni towlap, Uyghurlarning milliy iradisini namayan qilghanliqini tilgha aldi.
Perhat muhemmidi ependi bolsa, eyni zamanda bu heriketning tesirining pütün Uyghur diyari miqyasigha taralghanliqini tekitlidi. U sözide yene, 1988-yili yüz bergen 15-iyun oqughuchilar herikitini xatirileshning ehmiyiti toghrisidimu toxtaldi.
Ümid agahi ependi sözide, eyni chaghlardiki aliy mektep oqughuchilirining öz millitining heq-hoquqlirini, milliy kimlikini qoghdashning texirsizlikini tonup yetkenlikidek milliy ang hem buning üchün kökrek kérip otturigha chiqishtek jasaritige apirin éytishning muhimliqini tilgha aldi.
2015-Yili washin'gtonda 12-dékabir oqughuchilar herikitining 30 yilliqini xatirilesh pa'aliyiti ötküzülgen idi. 1988-Yilidiki oqughuchilar herikitining bu shahit we rehberliri, yene ikki yildin kéyin gérmaniyede 15-iyun oqughuchilar herikitining 30 yilliqini xatirilesh murasimi ötküzidighanliqini eskertishti.