Ruqiye turdush: “Uyghur weziyitini anglatqinim üchün kanadadiki xitay oqughuchilarning tehditige uchridim”

Melum bolushiche, 11-féwral kechte uyushturulghan ruqiye turdush xanimning léksiyesidin kéyin, 13-féwral küni mak mastér uniwérsitétidiki xitay oqughuchilar tor békitide yene “Xitay oqughuchilar we xitay tetqiqatchilarning telepnamisi” namida imzaliq ochuq xet élan qilghan. Ochuq xette xitay oqughuchilarning kanadadiki mekteplerde xitay hökümitige qarshi pikirde bolghuchilar we pa'aliyetler üstidin naraziliq bildüridighanliqi, 12-féwral künidiki léksiye ehwalning kanadadiki xitay elchixanisigha melum qilidighanliqi heqqide dawrang salghan.

Ruqiye xanim weqedin kéyin öziningmu mak mastér uniwérsitéti mektep da'irilirige ehwalni melum qilghanliqini bildürüp, kanadadiki munasiwetlik hökümet organlirigha xitay oqughuchilirining özige tehdit salghanliqi toghriliq erz qilishqa teyyarliniwatqanliqini bildürdi.

“Washin'gton pochtisi” gézitining 14-féwraldiki xewiridin melum bolushiche, ötken hepte ichide yene kanadaning toronto uniwérsitétida jémi lamo isimlik tibetlik qizning erkin riqabet arqiliq mektep oqughuchilar uyushmisigha re'is bolup saylinishi mezkur uniwérsitéttiki xitay oqughuchilarni narazi qilghanliqi melum. Xitay oqughuchilar shu qétimliq weqedin kéyinmu “Xitay oqughuchilirining telepnamisi” namliq naraziliq bayanati élan qilip, jémi lamoni “Xitay hökümitige qarshi pa'aliyet élip barghuchi tibet siyasiy pa'aliyetchisi” dep ashkara hujum qilghan we mektep da'irilirige saylamni bikar qilish heqqide tehdit salghan.

Kanadadiki xitay kishilik hoquq pa'aliyetchiliridin shéng shö xanim ziyaritimizni qobul qilip, kanadada yüz bergen xitay oqughuchilirining oxshimighan pikirdikilerge hujum qilish weqeside kanadadiki xitay elchixanisi bilen xitay konsulxanilirining qoli barliqini bildürdi. 

Shéng shö xanim yene xitay hökümitining gherb döletliridiki elchixanilirining bu döletlerde oquwatqan xitay oqughuchilar arqiliq xitay hökümitige qarshi pikir éqimidikilerge parakendichilik sélishigha qarita herqaysi döletlerning jiddiy tedbir élish kéreklikini tekitlidi.

U xitay hökümitining yéqindin buyan gherb döletliride barghanche küchiyiwatqan Uyghurlarni qollash pa'aliyetlirige qarita shu döletlerdiki xitay elchixanilirining arqa térek bolushi bilen atalmish “Xitay oqughuchiliri birleshmisining naraziliqi” dégendek namlarda naraziliq bildürüwatqanliqini, hetta tehdit sélish heriketliride boluwatqanliqini bildürdi. U bundaq ehwallarda tehditke uchrighan kishilerning qanuniy yollar arqiliq öz hoquqini qoghdishi lazimliqini, undin bashqa kishilik hoquq teshkilatliri bilen bu döletlerdiki hökümet organliriningmu bu xil ehwallargha qarita qanuniy tedbirlerni qollinishi kéreklikini tekitlidi.

14-Féwral küni “Amérikidiki xitay oqughuchilar we tetqiqatchilarning birleshme bayanati” namliq bir bayanat élan qilinip, kanadaning mak mastér uniwérsitéti bilen toronto uniwérsitétida yüz bergen xitay oqughuchilarning Uyghur we tibet pa'aliyetchilirige hujum qilish weqesini qattiq eyibligen. Imza qoyush hélihem dawamlishiwatqan bu bayanatta kanadada yüz bergen xitay oqughuchilirining Uyghur we tibet pa'aliyetchilirige tehdit sélish weqelirige oxshash weqelerning yene amérika, firansiye, gollandiye, en'gliye qatarliq döletlerdimu yüz bergenliki eskertilgen. Bayanatta xitay hökümitining arqa tirek bolushi bilen gherb ellirining qimmet qarishi, shexslerning pikir erkinliki we pa'aliyet erkinlikige tehdit peyda boluwatqanliqi, bu xil parakendichilik qilmishlargha qarita gherb hökümetlirining jiddiy tedbir körüshi kérekliki telep qilin'ghan.