Aqsaray aldida shi jinpingning ziyaritige qarshi axbarat yighini ötküzüldi

Amérika prézidénti obamaning xitay re'isi shi jinpingni 24-25 séntebir künliri aqsarayda kütüwélishigha naraziliq bildürüsh yüzisidin Uyghur, xitay we tibet aktipliri aq saray aldigha yighilghan körünüsh. 2015-Yili 17-séntebir, washin'gton.

Amérika prézidénti obamaning xitay re'isi shi jinpingni 24-25 séntebir künliri aqsarayda kütüwélishigha naraziliq bildürüsh yüzisidin Uyghur, xitay we tibet aktipliri aq saray aldigha yighilghan körünüsh. 2015-Yili 17-séntebir, washin'gton.

Amérika prézidénti obama xitay re'isi shi jinpingni 24-25 séntebir künliri aqsarayda kütüwalmaqchi. Buninggha naraziliq bildürüsh yüzisidin amérikida pa'aliyet élip bériwatqan Uyghur, xitay we tibet aktipliri birlikte, bügün yeni 16-séntebir aqsaray aldigha yighilip, birlikte shi jinpining xitay dölet re'isi süpitide tunji nöwetlik amérika ziyaritige qarshi metbu'at bayanati yighini achti hemde prézidént obamadin shi jinping bilen uchrishishidin kütidighanliri we teleplirini otturigha qoydi.

Washin'gtonda xitaygha qarshi küchlerning bu xildiki keng kölemlik birleshme naraziliq pa'aliyetliri shi jinpingning amérika ziyariti axirilashqan'gha qeder dawam qilidiken.

Xitay dölet re'isi shi jinpingning amérika ziyariti bashlanmay turupla aqsaraygha uning ziyaritini bikar qilishni telep qilish bilen bashlan'ghan, washin'gtondiki xitaygha qarshi teshkilatlarning naraziliq heriketliri shi jinpingning ziyariti yéqinlashqan bu künlerde téximu yuqiri basquchqa kötürülmekte. Bu nöwet shi jinping xitay dölet re'isi süpitide washin'gtonda tunji resmiy ziyarette bolidighanliqi üchün, metbu'atlarda uning bu qétimqi ziyariti alahide siyasiy ehmiyetke ige dep qaralmaqta.

16-Séntebir charshenbe, paytext washin'gtondiki aqsarayning aldida, washin'gtonda kommunist xitay hökümitige qarshi pa'aliyet élip bériwatqan, xitay démokratliri, Uyghur, tibet, teywen, mongghul, falun'gong teshkilatlirining birleshme metbu'at bayanati élan qilish yighini ötküzüldi.

Washin'gton waqti chüsh 12 din 1-giche ötküzülgen bu metbu'at yighinini, tibet erkinlik oqughuchilar teshkilati we tibet yashlar herikiti teshkilati, xitay démokratik teshkilati qatarliq teshkilatlar birliship orunlashturghan bolup, yighinda Uyghur, xitay we tibet teshkilat wekilliri qatniship bayanat bérip xitayning basturush we zulumlirini anglatti we prézidént obamagha ochuq xet élan qilip, shi jinpingning diktator süpitide aqsarayda méhmanda bolush salahiyitining yoqluqini bildürüp, obamadin uninggha bu sherepni bermeslikni telep qildi we obama hemde shi jinpinggha qoyidighan teleplirini bayan qildi.

Bu yighin'gha amérikidiki xelq'araliq metbu'atlar hemde shundaqla paytext washin'gtondiki asasliq gézit, zhurnal we axbarat wasitilirining muxbirliri bolup yüzdin artuq adem qatnashti. Aqsaray aldida uyushturulghan bu yighinda Uyghurlargha wakaliten qatniship bayanat bergen Uyghur birlikining re'isi alim séyitof ependi, bayanatida “Dunya Uyghur qurultiyi we Uyghur amérika birleshmisi qatarliq Uyghur teshkilatliri namidin shi jinpingdin birdek Uyghurlarni basturushni toxtitishni, ilham toxti bashliq barliq wijdan mehbuslirini hemde siyasiy jinayetler artilip heqsiz solan'ghan barliq türmidiki Uyghurlarni derhal qoyup bérishni we Uyghurlarni neq meydanda qanunsiz öltürüsh we qanunsiz jazalashni toxtitishni telep qildi. U, prézidént obamani uchrishish jeryanida xitay hökümitining Uyghurlargha élip bériwatqan basturush heriketlirini toxtitishni ashkara telep qilip emeliy tedbir qollinishqa chaqirdi.

Washin'gtonda pa'aliyet élip bériwatqan xitaygha qarshi teshkilatlarning aqsaray aldida ötküzülgen birleshme metbu'at bayanat élan qilish yighini axirlashqandin kéyin, Uyghur amérika birleshmisi re'isi alim séyitof ependini ziyaret qilduq.

Alim séyitof ependi mundaq dédi: “Shi jinping xitayda hakimiyet yügüzüshke bashlighan ikki yérim yil jeryanida, texminen 800 ge yéqin Uyghurning xitay saqchi we herbiyliri teripidin étip öltürgenliki melum, bu san buningdinmu jiq bolushi mumkin. Amérikidin telep qilidighinimiz bolsa, obamaning resmiy ochuq ‏-ashkara shekilde shi jinpingdin Uyghurlargha qaratqan bashturushini toxtitish we ularning heq ‏-hoquqlirini hörmet qilishni otturigha qoyush.”
Alim séyitof ependi, shi jinpingning washin'gton ziyariti dawamida yene nurghun keng kölemlik qarshiliq naraziliq pa'aliyetliri bir tutash élip bérilidighanliqi heqqide melumat berdi.

Xitay öktichi teshkilatlargha wekil bolup bügün aqsaray aldida metbu'atqa bayanat bergen puqralar küchi teshkilatining re'isi yang jyenli yighindin kéyin ziyaritimizni qobul qildi. Yang jyenli ependi mundaq dédi : “Biz oxshimighan teshkilatlar bügün dunya metbu'atigha ortaq awazimizni anglattuq, arqa körünüshimiz, tilimiz oxshimisimu, biz oxshashla xitay kommunist hakimiyitining ziyankeshlikige uchrawatqan xelqlerning awazi. Bizning mushundaq bir peytte bergen bügünki axbarat bayanatimiz intayin muhim ehmiyetke ige. Shi jinping hakimiyetke chiqqandin buyan, xitayning siyasiy weziyiti, xitay puqralirining kishilik hoquqi téximu qattiq dexli ‏-teruzgha uchrap kelmekte, xitay kommunist hakimiyiti puqralarning heq ‏-hoquqlirini éghir depsende qilmaqta. Pütün dunya miqyasidimu kéngeymichilik qilmaqta. Xitay hökümitining xelq üstidin yürgüzüwatqan bu zulumliri, basturushliri xelq'ara jem'iyetning diqqitini qozghishi kérek idi, bolupmu erkinlik elchisi bolghan amérikining shundaqla amérikidek démokratiye we kishilik hoquqni himaye qilghuchi erkin döletning prézidénti bolush süpiti bilen obamaning xitayning kishilik hoquqigha bolghan közitish we inkasi intayin passip bolup keldi, obama mushundaq sükütte turuwéridiken, diplomatiyeside yenila mushundaq ashkara bolmaydiken, bu xitayda basturushqa uchrawatqan xelqlerning weziyitini téximu qarangghuluqqa ittiripla qalmay, amérika hetta pütün dunyagha nisbetenmu xeter élip kélidu. Shunga biz obamani éziliwatqan xitay puqralirining kishilik heq-hoquqini qoghdashta ochuq pozitsiye tutushiqa, amérikining xitay diplomatiyisini qarangghuluqtin yoruqluqqa chiqirishqa chaqirimiz.