Uyghur, tibet we xitay öktichiler shi jinpingning washin'gton ziyaritige qarshi birleshme namayish qildi

Washin'gtonda ötküzülidighan 4-nöwetlik xelq'ara yadro bixeterliki uchrishishigha qatnishish üchün amérikigha kelgen xitay re'isi shi jinping xitaygha qarshi guruh we kishilik hoquq teshkilatliri uyushturghan qarshiliq pa'aliyetlerge duch keldi.

31-Mart shi jinpingning washin'gton ziyaritige qarshi amérika Uyghur birleshmisi, xitay we tibet teshkilatliri birlikte keng kölemlik namayish élip bardi. Dunya Uyghur qurultiyi re'isi rabiye qadir xanim namayish dawamida muxbirimizning neq meydan ziyaritini qobul qildi. U sözide, obama hökümitini shi jinping bilen körüshkende Uyghur kishilik hoquq mesilisini otturigha qoyushqa chaqirdi.

Xitay dölet re'isi shi jinping olturghan ayropilan amérika paytexti washin'gton'gha yétip kelgende, xitayning amérikida turushluq bash elchisi süy tyenkey we amérika hökümitining diplomatiye emeldarliri chiqqan. Shi jinping amérika prézidénti obamaning teklipige bina'en, 4-nöwetlik yadro bixeterliki uchrishishigha qatnishidu.

Közetküchilerning periziche, ikki dölet rehbiri bu uchrishishida shimaliy koréyening yadro qorallar tehditi, yadro térrorluq weqelirining aldini élish, jenubiy déngiz ixtilapi qatarliq mesililerni asasliq muzakire qilishi mumkin.

Xitaygha qarshi öktichi küchlerning qarishiche, “Bu qétimqi yighin prézidént obamaning kishilik hoquq mesilisini otturigha qoyushi üchün intayin muhim purset”, shunga u kélishtin ilgirila xitaygha qarshi teshkilatlarning washin'gtonda xitaygha qarshi türlük pa'aliyetliri bashlan'ghan idi.

D u q mu xitay re'isi shi jinping washin'gton'gha yétip kélish harpisida mexsus bayanat élan qilip, obama hökümitini shi jinping bilen körüshkende kishilik hoquq mesilisini, xususen Uyghur kishilik hoquq mesilisini otturigha qoyushqa chaqirghan idi.

Bayanatta ilgiri sürüshiche, shi jinping dewride Uyghurlarning diniy we medeniyet erkinliki téximu qattiq cheklen'gen. Diqqet térrorluqqa qarshi turush herikitige merkezleshtürülüp, bir qanche kishining qilmishi üchün milyonlighan xelq kolléktip jazalan'ghan. Tengsizlik rayondiki mutleq köp qisim Uyghurlarni tereqqiyatning sirtida qaldurup, Uyghur xelqidiki naraziliqni kücheytken.

D u q bayanatida, xitay re'isi shi jinping 2013‏-yili hakimiyet sorashqa bashlighandin buyan, xitayda kishilik hoquqni qoghdash arqigha chékinishke bashlighanliqini bildürgen.

Yadro bixeterliki bashliqlar uchrishishi yadro bixeterlikini teshebbus qilish we yadro qoralliri térrorchilirigha zerbe bérish we uningdin mudapi'e körüshni meqset qilghan yershari xaraktérlik uchrishish yighini. Bu nöwetlik yighin ayning 31-künidin 4-ayning 1-künigiche washin'gton échilidu.

Tunji nöwetlik yadro bixeterliki boyiche bashliqlar uchrishishi 2010-yili 4-ayda amérika paytexti washin'gton shehiride ötküzülgen. 47 Döletning rehberliri yaki wekilliri shundaqla birleshken döletler teshkilati, xelq'ara atom énérgiyesi orgini we yawropa elliri ittipaqi qatarliq xelq'ara we rayon teshkilatlirining rehberliri yighin'gha qatnashqan. Eyni chaghda xu jintaw yadro qorallirining bixeterliki aliy derijilik uchrishishigha qatnashqan. Yighinda asasliqi térrorchiliqning tehditi, herqaysi dölet we xelq'ara jem'iyetning taqabil turush tedbirliri shundaqla xelq'ara yadro énérgiyisi orginining yadro bixeterliki sahesidiki roli qatarliq mesililer muzakire qilin'ghan. Yighinda axbarat we xizmet pilani élan qilinip, mes'uliyetchan dölet herikiti we sijil ünümlük xelq'ara hemkarliq, shundaqla küchlük bixeterlik tedbirliri arqiliq, térrorchiliqning tehditini azaytish wede qilin'ghan.