Uyghur dada: anam, akam türmide, 4 balam “Balilar lagérida”

Türkiye istanbul shehiride yashawatqan adil abduqadir ependining yurtida qalghan perzentliri “Söygü yeslisi” de ekétilip, yüzlirige temretke bésip ketken.

Etrapi sim tiken bilen chégrilan'ghan “Söygü yeslisi”. 2018-Yili xoten.

Türkiye ottura asiya türkiy jumhuriyetliridin qalsila muhajirettiki Uyghurlar eng köp olturaqlashqan dölet hésablinidu.

Türkiyediki Uyghurlar yurtidiki uruq-tughqanliri bilen téléfon alaqisi üzülüp qalghanliqtin beziliri ijtima'iy taratqularda öz ehwalni anglatsa, yene beziliri xelq'araliq organlargha erz yézip, ata-ana we bala-chaqilirining iz-dérikini élishqa tirishmaqta. Türkiye istanbul shehiride yashawatqan Uyghurlardin adil abduqadir ependi ziyaritimizni qobul qilip, a'ilisidin tutqun qilin'ghan anisi patimexan memetning 10 yil, akisining 5 yérim yil késiwétilgenlikini, singlisining soraq jeryanida tügep ketkenlikini, 4 balisining atalmish “Söygü yeslisi” namidiki “Balilar lagéri” gha élip kétilgenlikini bildürdi. U, bügün radiyomiz ziyaritini qobul qilip, a'ilisidikilerning paji'elik qismetliri toghrisida köz yéshi tökken halda melumat berdi.

Adil abduqadirning éytishiche, u, 2017-yili 3-ayda ayali bilen birge pilan sirtida bolghan balisining türkiyede tughulup, bir jannimu bolsa saqlap qélish meqsiti bilen türkiyege kelgen iken. Ular xitay hökümiti Uyghurlarni “Jaza lagérlirigha” solashqa bashlighandin kéyin qaytalmighan. U, bu heqte toxtaldi.

Adil abduqadir ependi anisining özige téléfon qilip, burunqi ayalining 20 yil, akisining 5 yérim yil késiwétilgenlikini dégenlikini bayan qildi.

Adil abduqadir ependi eslide yekke tijaret üchün ürümchidin bina sétiwalghan we perzentlirini ürümchide oqutuwatqan iken. U türkiyege ketkendin kéyin 2017-yili 8-ayda tuyuqsiz saqchilar uning ürümchidiki öyige kirip, silerning ürümchide nopusunglar yoq iken, xoten'ge qaytinglar dep adil abduqadirning balilirigha qarawatqan anisini 4 newrisi bilen qoshup xoten'ge qayturuwetken. Adil abduqadirning éytishiche, xotendiki sot da'iriliri uning anisini atalmish “Esebiylik jinayiti” bilen 10 yilliq qamaq jazasigha mehkum qilghan.

Undaqta adil abduqadir ependining anisi qamaq jazasigha mehkum qilin'ghandin kéyin uning töt balisi néme boldi? adil abduqadir ependining éytishiche da'iriler ularni “Söygü yeslisi ”dep atiwalghan “Balilar lagéri”gha élip kétilgen.

Adil abduqadir ependi 4 balisi lagérgha élip kétilip uzun ötmey, uruq-tughqanlirining uning 4 balisining resimlirini tartip ewetkenlikini, balilirining yüzini temretke bésip, yara qaplap ketkenlikini, bu resimlerni körgendin kéyin ayalining nérwa késilige giriptar bolup qalghanliqini éytti.

“5-Iyul ürümchi weqesi”din kéyin Uyghurlarning türkiyege köchüshi köpeygen, bolupmu iqtisadiy ehwali yaxshi Uyghurlar türkiyedin öy élip balilirini türkiyede oqutushqa bashlighan idi. Bu Uyghurlarning köpi Uyghur diyarigha qaytalmidi, ularning köpining uruq-tughqanliri solaqliq iken. Adil abduqadir ependimu qaytip kétishke jür'et qilalmighan.

Istanbulda tijaret bilen shughulliniwatqan ablikim qurban ependi, uzun yillardin béri adil abduqadirni tonuydighanliqini, pilan sirtida bolghan balisining hayatini qutuldurup qalimen dep türkiyege kélip, béshigha mushundaq palaketlerning kelgenlikini bayan qildi.

Ziyaritimizning axirida adil abduqadir ependi yene öz a'ilisining béshigha kelgen bu xil jazalinish paji'esining alliqachan pütkül Uyghurlarning béshigha kéliwatqan ortaq paji'ege aylan'ghanliqini tekitlidi. U, türkiyede ijtima'iy taratqular arqiliq “Balamni qayturup ber” témisida qol qoyush dolquni qozghighan bolup, 10 ming kishi qol qoysa türkiye parlaméntigha tapshurup berse, türkiye parlaméntida bu mesile otturigha qoyulushi mumkin iken.