Аманлиқ мудири: “аһалиләр, рухсәт бәрсәкму, чәтәлдики туғқанлириға телефон қилалмайватиду”

Нөвәттә уйғур районида вәзийәтниң җиддийлики вә әнсизлики һәр хил җәмийәт һадисилиридин ипадиләнмәктә.

Мәлум болушичә ғулҗа шәһириниң баяндай йезисидики чәтәлләрдә туғқини бар бир түркүм аһалиләр, рухсәт берилгән тәқдирдиму телефон қилишқа җүрәт қилалмиған. Баяндайдики бир аманлиқ мудириниң баян қилишичә, кишиләр, чәтәлгә телефон қилса йәнила “йитихуа” йәни “җәң суписи” дейилгән қара тизимлик ториға чүшүп қелип “тәрбийәләш” кә әкетилиштин қорққан.

Инкаслардин мәлум болушичә, муһаҗирәттики уйғурларниң мутләқ көпчиликиниң бултур йил бешидин башлап, уйғур дияридики аилә-тавабиатлири билән телефон алақиси үзүлди. Буниңға хитай даирилириниң уйғурларни чәтәлдики туғқанлири билән чәк-чегрини айришқа бәзидә ашкара, бәзидә васитилик һалда қистиши сәвәб болған болса, йәнә бир тәрәптин, районда давам қиливатқан “йепиқ тәрбийә” долқуни пәйда қилған әнсизчилик вә қорқунчму, кишиләрни чәтәлдики уруқ-туғқанлириға телефон қилиштин өзини тартишқа мәҗбурлиған. Болупму районда җ х тармақлири йолға қоюватқан “йитихуа” йәни “җәң суписи” намидики тор системиси, чәтәлгә телефон қилғанларни аптоматик һалда тизимға елип, тизимға чүшкүчиниң “йепиқ тәрбийә” лагериға йоллинишиға түрткә болған. Бир түркүм кишиләр чәтәлдики уруқ-туғқанлири билән һечқандақ хитай дөләт бихәтәрлик алақидар сөзләрни қилишмиған болсиму, телефонда сөзләшкини үчүнла тутулған вә та һазирғичә лагерда ятмақта.

Мана бу вәзийәттин чөчүгән ғулҗиниң баяндай йезисидики бир түркүм аһалиләр, кәнт кадирлири өйлиригә келип чәтәлдики туғқанлириға телефон қилишқа илһамландурған болсиму, йәнила телефон қилиштин өзини қачурған. Чәтәлдики уйғурларни қайтуруп әкелиштә, актип рол ойниған вә чәтәлгә чиқишни пиланлиғанларни тутуп берип мукапатланған, баяндайдики бир аманлиқ мудири, өз тәвәсидики аһалиләрниң рухсәт берилсиму, тутмаслиқ һәққидә һәтта вәдә бәрсиму, йәнила телефонға йеқин кәлмигәнликини ашкарилиди. Бу мудир аһалиләрниң бу ишта “йепиқ тәрбийә” лагериға бериштин қорққанлиқини йошурмиди.

Өткән йили игилигән учурлиримизда, йопурғиниң лоп йезисидики 19 яшлиқ бир қизниң түркийәдики һәдисигә телефон қилғанлиқи үчүн 11 айдин бери лагерда икәнлики ашкариланған иди.

Йәнә мәлум болушичә, уйғур районидики бәзи аһалиләр өзлириниң бихәтәрлики нуқтисидин әмәс, бәлки чәтәлдики туғқанлириниң бихәтәрлики нуқтисидин чәтәлгә телефон қилиш вә телефон елишни тохтатқан. Чүнки, чәтәлдики туғқанлириға телефон қилғанда, уларни қайтип келишкә дәвәт қилиш мәҗбурийити болғачқа вә туғқанлири қайтип кәлсә, удул түрмигә яки лагерға баридиғанлиқи өзлиригә ениқ болғачқа, уларниң әркин дунядин қайтип келип қараңғу камерда йетишини халимиған.

“йепиқ тәрбийә” лагерлири уйғур вәзийитиниң әң җиддий мәсилиси сүпитидә давам қилмақта. Америка дөләт мәҗлиси әзалиридин марко робио билән кристопәр смит өткән баянат елан қилип, америкиниң хитайдики баш әлчисини, уйғур районидики лагерлар һәққидә тәкшүрүш елип беришқа дәвәт қилған. Дуня уйғур қурултийиму лагерлар мәсилисини дуня миқясида аңлитиш үчүн 27-март күни бирюсселда намайиш өткүзүш үчүн тәйярланмақта.