Уйғур елидики адәм органлири оператсийәси вә униң келиш мәнбәси гуман қозғимақта

Теббий университет 1-дохтурханиси тор бекитиниң бөрәк кесәлләр бөлүми вә җигәр кесәлләр бөлүми тонуштурулған қисмидики тонуштуруштин мәлум болушичә, мәзкур дохтурхана җигәр йөткәш оператсийәсидә 12 йиллиқ тарихқа, бөрәк йөткәш оператсийәсидә 20 нәччә йиллиқ тарихқа игә икән.

Дохтурханиниң җигәр йөткәш оператсийәси һәққидики баянида мәзкур дохтурханида 2005-йили 9-айниң 28-күни тунҗи қетимлиқ җигәр алмаштуруш оператсийәсидә мувәппәқийәт қазанғандин кейин, 2007-йили 9-айниң 15-күни йәнә 2-қетимлиқ тирик җигәр оператсийиси қилип мувәппәқийәт қазанғанлиқи, шундин буянқи 12 йил ичидә мәзкур дохтурханида өз алдиға мустәқил һалда җигәр йөткәш оператсийиси йолға қоюлғанлиқи тилға елинған. Әмма тонуштурушта бу икки қетимлиқ җигәр оператсийәсидә запас җигәрдин нәччиси тәйярланғанлиқи вә уларниң келиш мәнбәси һәққидә тохталмиған. Тонуштурушта йәнә бу икки қетимлиқ җигәр алмаштуруш оператсийәсидин башқа йәнә конкрет нәччә қетим тирик җигәр йөткәш оператсийәси елип берилғанлиқи вә ишлитилгән җигәрләрниң келиш мәнбәси һәққидә һечқандақ изаһат берилмигән. 

Дохтурханиниң бөрәк бөлүми һәққидики баянлардин мәлум болушичә, һазирға қәдәр бөрәк алмаштуруш оператсийәси мувәппәқийәтлик болғанлардин әң узун өмүр көргүчи оператсийәдин кейин 22 йил яшиған. Бөрәк алмаштурғандин кейин бир йил яшиғанлар 90 пирсәнткә, 3 йил яшиғанлар 70 пирсәнткә йәткән. Дохтурханиниң тонуштурушида бөрәк бөлүмидики бөрәк алмаштуруш оператсийәси қилидиған дохтурларниң тәрҗимиһали тонуштурулған. Тонуштурушта йәнә дохтурханиниң бөрәк бөлүмидә 2017-йилға қәдәр 200 қетимдин көп бөрәк йөткәш оператсийәсиниң мувәппәқийәт қазанғанлиқи баян қилинип, буниң ичидә йүзгә йеқин кишигә уруқ-туғқанлири ианә қилған бөрәк ишлитилгәнлики тилға елинған. Әмма тонуштурушта қалған 100 қетимлиқ бөрәк алмаштуруш оператсийәсидә ишлитилгән бөрәкләрниң келиш мәнбәси һәққидә һечқандақ әскәртиш берилмигән. 

Мәзкур дохтурханида мувәппәқийәт қазанған тунҗи қетимлиқ җигәр алмаштуруш оператсийәси һәққидә хитай һөкүмәт таратқулиридин “шинҗаң гезити”, “үрүмчи кәчлик гезити”, сумруғ теливезийәси қатарлиқларниң хәвәрлиридә оператсийә үчүн 24 саәт ичидә 3 данә запас тирик җигәр тәйярланғанлиқи тилға елинған, әмма хәвәрдә тирик җигәрниң келиш мәнбәси йәнила әскәртилмигән.

Җигәр алмаштуруш вә бөрәк алмаштуруш оператсийәси вә оператсийәдә ишлитилидиған органларниң келиш мәнбәсини ениқлаш мәқситидә үрүмчидики теббий университет 1-дохтурханисиға телефон қилдуқ.

Дохтурханиниң җигәр кесәлләр бөлүмигә қилған телефонимиз җавабсиз қалди.

Дохтурханиниң бөрәк кесәлләр бөлүмидин телефонимизни алған икки нәпәр сестра вә бир ярдәмчи дохтур дохтурханида бөрәк алмаштуруш оператсийиси вә алақидар дохтурлар һәққидики соаллиримизға җаваб бәрди.

Улар йәнә бимарниң дохтурханиниң өзигә келип номур алғандин кейинла дохтурниң кесәллик әһвалиға қарап андин бөрәк алмаштуруш оператсийәсигә аит пиланни түзүлидиғанлиқини билдүрди. Әмма мәзкур дохтурхана хадимлири оператсийәгә лазим болидиған адәм органлириниң келиш мәнбәси вә оператсийәгә кетидиған хираҗәт қатарлиқ мәсилиләргә җаваб беришни рәт қилип, бундақ мәсилиләрниң пәқәт бимар билән дохтур арисидики “мәхпийәтлик” икәнликини тәкитлиди.

Радийомиз зияритини қобул қилған анализчилардин әнглийәдә олтурушлуқ доктор әнвәр тохти, йеқинқи 20 йил ичидә уйғур диярида адәм органлирини алмаштуруш оператсийәсиниң тез сүрәттә тәрәққий қилғанлиқини, буниң райондики өлүмгә һөкүм қилинғанларниң ички әзалирини бу хил оператсийәләргә ишлитилиш билән мунасивәтлик икәнликини билдүрди.

Әнвәр тохти әпәнди йәнә чәтәлләрдики уйғур тәшкилатлири билән уйғур паалийәтчилириниң бу мәсилини көтүрүп чиқип, өзлириниң паалийәтлиридә күнтәртипкә қоюшиниң зөрүрлүкини тәкитлиди.

Америкидики хитай дохтур ваң җейүән, илгири хитай һава армийиси дохтурханисида 30 йил дохтур болуп ишлигән. Униң қаришичә, йеқинқи 20 нәччә йил ичидә хитайдики адәм органлири оператсийәси шиддәт билән көпәйгән икән. 2015-Йили өлүм җазасиға һөкүм қилинғанларниң органлирини ишлитиш чәкләнгәнлики елан қилинғандин кейинму адәм органлири оператсийәсиниң қетим сани 60 миңдин 80 миңға қәдәр болған. 

Хитай һөкүмәт таратқулиридики хәвәрләрдин мәлум болушичә, хитайда 2015-йили 1-айдин башлап өлүмгә һөкүм қилинғанларниң органлирини ишлитишни чәкләш қарари елан қилинған. Хәлқараниң бесими билән 2013-йилдин кейин башланған адәм органлирини ианә қилиш тәшәббусидин кейин, 2017-йили 1-айға қәдәр өз ихтиярлиқи билән өлгәндин кейин ички органлирини ианә қилишни халайдиғанлар аран 200 әтрапида болған. Буниң ичидә уйғур аптоном районидин өлгәндин кейин ички әзалирини ианә қилишни халайдиғанлар аран 23 киши икән.