Xitayning xotendiki partiye orgini hujumgha uchridi

Ürümchi waqti 28‏-dékabir kechqurun sa'et 5 ke az qalghanda, xitayning xoten qaraqash nahiyelik partkomi aptomobilliq bomba hujumigha uchridi. Roytérs agéntliqining xewer qilishiche, 4 kishilik bir aptomobil nahiyelik partkom qorusigha basturup kirip, bomba partlatqan. Hujumda bir adem ölgen 3 adem yarilan'ghan.

Xitay axbarat wasitiliride, xitay amanliq küchlirining aptomobildiki 4 hujumchini étip öltürgenlikini, hujümchilarning Uyghur ikenlikini bildürdi. Xitayning shinxu'a agéntliqi weqening “Térrorluq hujum ” ikenlikini ilgiri sürgen. Emma weqening tepsilati, hujumchilarning kimliki we meqset‏- nishani heqqide héchqandaq uchur bermigen.

Bu weqe Uyghur aptonom rayonluq partkom sékrétari chén chüen'go bu 8‏-ayda Uyghur iligha yötkilip kelgendin buyan yüz bergen we axbarat wasitiliride élan qilin'ghan tunji hujum qilish weqesi.

Xotendiki yerlik saqchilar hujumning rastliqini inkar qilmighan bolsimu, emma weqening détali we hujumchilarning kimlikige da'ir tepsilatlar heqqide toxtilishni ret qildi:

Saqchi: 1 tang, biz uqmaptimiz.

Muxbir: silerning bosughanglarda turup uqmamsiler?
Saqchi : 1 yaq uqmaptimiz.

Muxbir: bezi xewerlerni angliduq?
Saqchi : 1 way yaqey, bashqa özgirishler yoq.

Muxbi'ir: töt adem)hujumchi( öldi, deydu? bu ölgenler?
Saqchi :1 yaqey, bizmu éniq uqmiduq uni.

Muxbir: qachan boldi bu weqe? bügün boldimu, tünügünmu?
Saqchi : 1 bügün chüshtin kéyin bolghan ishlarmikin shu. Bizmu uqmiduq, téxi u yerge ketkenler qaytip kelmidi. On nechche adem ketkenti. (Ölgen u töt ademning kimlikini) uqmiduq ishqilip.

Weqedin kéyin xitay hökümiti uchurni qattiq kontrol qilghan. Qaraqash nahiyiside amanliq tedbirlirini qattiq kücheytken. Qaraqash nahiyiside olturushluq bir Uyghur ayal weqeni anglimighanliqi, emma nahiyede amanliq tedbirlirining alahide küchiyip ketkenlikige qarap, birer weqe yüz bergenkini hés qilghanliqini bildürdi.

Uyghur ahale: biz mawu loqman doxturxanisida iduq. Mushu namazshamning yaghi longman doxturxanisining aldi chingip qaptiken. Biz néme ish bolup ketkendu, dep uqmay yénip keptimizken.

Muxbir: siz shu yerde weziyetning chingip ketkenlikini kördingizma?
Uyghur ahale: he'e!

Muxbir: qandaq chingip ketti? mesilen, kochilarda kimlik tekshürüwatamdu, saqchilar, herbiyler?
Uyghur ahale: he'e shu, küy'oghlum ishiktin kiriptiken, kimlik bolmisa kirgili bolmaydiken, dep shundaq dédi. Biznimu mawu ishiktin kiriptuq, buningdin chiqqili qoymay, mawu yandiki ishiktin chiqinglar, dep shundaq dédi. Bizmu néme ish bolghandu, dep yénip keptimiz.

Muxbir: néme ish bolghanliqini uqmighanmitingiz ?
Uyghur ahale: yaq uqmidim. )Men( öyge yénip kelgili 2 sa'et boldi.

Muxbir: partlash awazini anglimidingizma?
Uyghur ayal: yaq.

Muxbir: emma hés qildingiz denge, kochida weziyetning chiqip kétip barghanliqini?
Uyghur ayal: he'e, he'e!

Muxbirlar: hemme yerde herbiy, saqchilar bar denge?
Uyghur ayal: he'e, shu saqchilar.

Muxbir: qandaq özgirish kördingiz kochida, adettiki künlerge qarighanda bügün, qandaq perq kördingiz ?

Uyghur ahale: ashundaq chingip qaldi shu, kimlik tekshürüp, mayandin ménginglar,. Dep kiridighan ishik bashqa, chiqidighan ishik bashqa boluptiken. Shundaq oyliduq biz.

Muxbir: kéchisi kochigha chiqishqa bolamdu hazir bolmamdu?
Uyghur ahale: emdi men doxturxanidin kelgili 3 sa'et boldi. Bolamdikin, bolmamdikin. (Nahiyelik hökümet) undaq kochigha chiqmanglar,dep uqturush tarqatmidi. Téléwizordimu birer xewer bermidi.

D u q charshenbe küni weqege derhal inkas qayturdi. D u q re'isi rabiye qadir xanim charshenbe küni radiyomizda bayanat élan qilip, qaraqashtiki hujumgha xitay hökümiti we “ Chén chüen'goning siyasiti jawabkar” ikenlikini ilgiri sürdi.

Rabiye qadir mundaq deydu: “ Xelq (chén chüen'goni) yéngi keldi. Dunyaning aldida shekilge bolsimu, bizge az tola bolsimu tinchliq pursiti béridu, dep buni ümid qilghan. Biraq bu kütken ümid bolmay, saqchilarning sanini köpeytip, mehelle, mehellige ponkit qurup, uning sirtida qérindashliq, dep bir ademning öyige yene bir adem kirip 6 ay tursa, bu a'ilini bashqurghan adem qandaq chidaydu. Turghan adem qandaq chidaydu.

Shunga, xelqning chidash taqiti qalmighan. Hem meschitlerni chéqish, 70% meschitni chéqish dégen bu yer tewrep kétidighan (weqe), meyli u qaysi din bolsun. Herqandaq bir tajawuzchi bésiwalghanda chérkaw, butxana, meschitlerni chaqqan emes. Shunga, bizning ishimizning tinchliq bilen hel bolidighanliqigha xelq ümidni üzgen gep. Shuning üchün bu weqening kélip chiqishigha hazirqi aptonom rayon'gha re'is bolghan re'is we hökümetning siyasiti (jawabkar). Shuning üchün biz bu (weqe)ni hazirqi yéngi siyasetke qarshi Uyghur xelqining ipadisi, dep qaraymiz.”

Uning qeyt qilishiche, xitay hökümiti izchil Uyghurlarning turmushini yaxshilashqa wede bérip kelgen bolsimu, emma xitay köchmenler bilen Uyghurlar otturisidiki hang dawamliq yoghinap mangghan. U, bu ehwalni Uyghurlarning hergiz qobul qilalmaydighanliqini agahlandurup, xitay hökümitini Uyghurlar bilen söhbet ötküzüshke chaqirdi.

Rabiye qadir: (Uyghur herikiti) Uyghurlar öz teqdirini özi belgileydighan, özige özi xoja bolidighan, bashqa tajawuzchilarning qolidin qutulidighan inqilab. (Xitay) Uyghur millitini qayta-qayta, qayta-qayta aldap keldi. Aldashning chéki bügün'ge yetti. Oylap béqing, meschitni chaqsa, bir Uyghurning a'ilisige bir xitayni tiqsa, mehelle, mehellige ponkit salsa, uning mekteplerde Uyghur balilarni xitay balilar bilen birge oqutup, xitay balilar Uyghur balilarni irqiy kemsitse, Uyghur tilini yoqatsa, buni Uyghurlar hergiz qobul qilalmaydu.

Xitay hökümiti pütün siyasitini özgertip, Uyghurning öktichiliri bilen söhbetke kélishi kérek. Söhbetke kélip, mesilini her ikki terepning raziliqi bilen hel qilishi kérek. Uyghurning öktichi küchliri bilen sözleshmey, uning heqiqiy awazini anglimay, Uyghur xelqini toxtitip qalalmaydu. Meyli weten sirtida, meyli weten ichide bolsun, ular bilen söhbetke kélishi kérek.

Uyghur aptonom rayonluq partkom sékrétari chén chüen'go bu yil 8‏-ayda Uyghur iligha yötkilip kélipla ilgiri tibette yolgha qoyghan bezi siyasetlirini Uyghur rayonida yürgüzüshke bashlighan. U “Qulayliq ponkit” namidiki yéngi saqchixanilarni qurush, Uyghur-xitay tughqandarchiliq munasiwiti ornitish, pasport yighiwélish, meschit chéqish qatarliq tedbirlerni yolgha qoyghan.

Biraq uning siyasiti, Uyghur teshkilatlirining qattiq tenqidige uchrighan. Ular bu tedbirler Uyghur rayonida téximu qattiq qarshiliqlarni peyda qilidighanliqini agahlandurghan idi.