Xotende kadir-saqchilarning nikah-toy murasimlirini nazaret qilidighanliqi ashkarilandi

Bulturdin buyan pütkül xoten da'iriside nikah, xetne toy, nezir qatarliq murasimlirining islah qilin'ghanliqi we bularning belgilen'gen kadir we saqchilarning nazaritide ötküzülüwatqanliqi delillendi. Da'iriler buni “Diniy esebiylikin cheklesh tedbiri” dep izahlidi. Emma chet'ellerdiki mutexessislerning qarishiche, xitayning öz qanunighimu xilap bolghan bu belgilimiler Uyghurlarning kündilik turmushining bir qismigha aylinip bolghan örüp-adetlirinimu yoqitishni meqset qilghan.

Xoten chira nahiyisining birqanche yézisigha téléfon qilip igiligen ehwallardin

Xotendiki Uyghurlarning herqandaq a'iliwi murasimlirining yéziliq hökümetke iltimas sunush, yéziliq hökümetning testiqini élish, andin “Kent mulazimet merkizi” de yéza kadirliri hetta saqchilarning nazariti astida ötküzülüwatqanliqi melum boldi.

Toy murasimlirini hökümet belgilep bergen merike zalida kadirlarning nazariti astida ötküzüsh belgilimisige qarita qarita xotendiki hökümet kadirliri, saqchilar we awam puqralarning hemmisi bu xil belgilimilerning chiqishigha “Muqimliqni qoghdash” éhtiyaji seweb bolghanliqini tekitlisimu, emma ularning söz-ibariliridiki tuyghu we inkaslar perqliq boldi.

Chira nahiyisi ulaghsay yéza saqchixanisidin téléfonimizni alghan kéchilik nöwetchi saqchi, özlirining xizmet da'iriside puqralarning a'iliwi murasimlardiki bixeterlikke mes'ul bolush wezipisiningmu barliqini éytti.

U yene, toy murasimi ötküzmekchi bolghan herqandaq a'ilining murasimdin ilgiri yéziliq hökümetke iltimas sun'ghan chaghda ötküzülmekchi bolghan murasimning waqti we méhmanlar heqqide shu kent yaki yézidiki saqchixanighimu aldin melumat bérishi kéreklikini saqchilarning ehwalgha qarap tedbir alidighanliqini bildürdi.

Yézigha chüshken xizmet guruppisining xadimi bolsa, diniy pa'aliyetlerni nazaret qilish tedbirining “Bu xil murasimlarda milliy inaqliq, döletning birliki qatarliqlargha ziyanliq pikirler we diniy ashqunluq idiyilirining tarqilishidin saqlinish” üchün élin'ghanliqini tekitlidi.

Chira nahiyisidin ziyaritimizni qobul qilghan bir dukandar xanim, nöwette élip bériliwatqan “Diniy radikalliq”, “Bölgüchilik idiyilirige qarshi turush”, “Térrorluqqa zerbe bérish” heriketliridin ensizlik hés qilghan Uyghurlarning, özige artuqche awarichilik tépilishtin qorqup, bir qisim diniy yosunlarning özgirishi hetta emeldin qaldurulushini qobul qilishqa mejbur ikenlikini bildürdi.

Chet'ellerdiki Uyghur pa'aliyetchiliridin diniy ölima dunya Uyghur qurultiyining diniy ishlar mudiri turghunjan alawudun ependi ziyaritimizni qobul qilip, xoten da'irilirining nöwette Uyghurlarning diniy we milliy kimlikini özgertish meqsitidiki bu xil belgilimilirining Uyghurlarning naraziliqini téximu kücheytidighanliqini bildürdi.

Turghunjan ependining qarishiche, da'iriler xotenni merkez qilip, jenubiy Uyghur diyarida yolgha qoyghan Uyghurlarning nikah-toy murasimlirini nazaret qilish belgilimisi, emeliyette xitay hökümet teshwiqatidiki “Milletlerning diniy-étiqad, örüp-adetlirini qoghdash” namidiki qanuniy-belgilimilerge xilap qilmish hésablinidiken.

Amérika frosborg uniwérsitétning tunggan millitidin bolghan proféssori ma xeyyün ependi nuqtiliq halda, xitaydiki musulmanlarning diniy étiqad tetqiqati bilen shughullinip kéliwatqan mutexessislerdin biri.

U, da'irilerning qilmishini tenqidlep mundaq dédi: “Uyghurlarning islam diniy étiqad adetliri mushu xildiki bahaniler bilen üzlüksiz cheklimige uchrap kelmekte. Xelq'ara diniy we kishilik hoquq teshkilatliri xitay hökümitining diniy siyasiti we milliy siyasitini tenqidligende bu mesililer da'im tilgha élinidu. Emma xitay hökümiti ‛térrorizmgha zerbe bérish‚ ni bahane qilip, Uyghurlarning diniy we milliy kimlikige biwasite munasiwetlik bolghan a'iliwi murasim-adetlirinimu her xil cheklimiler arqiliq mejburiy özgertishke urunuwatidu.”

Ma xeyyün ependi yene, bu xil radikallashqan yerlik-siyaset belgilimilerning yaman aqiwitini agahlandurup, Uyghurlarni diniy étiqadi we milliy örüp adetliridin yiraqlashturush hetta waz kéchishke mejburlash meqsitidiki bu belgilimilerning Uyghur weziyitining téximu keskinlishishige purset yaritiwatqanliqini bildürdi.

Yéqinda xotende jazalan'ghan 97 neper kadir arisida “Nikahni a'ilide oqutqan” liqi üchün jazalan'ghan Uyghur kadirlarning barliqi ashkarilan'ghan idi.