Tokyoda mongghul yashliri xada üchün i'ane toplash herikiti élip bardi
2015.01.02

1 - Yanwar tokyodiki yasukuni mazarliqi aldida yaponiyede oquwatqan ichkiy mongghul yashliri kishilik hoquq pa'aliyetchisi xada üchün i'ane toplash pa'aliyiti élip bardi.
19 - Yil xitay türmisige qamalghan mongghul kishilik hoquq pa'aliyetchisi xada ötken yili 9 - dékabir türmidin qoyup bérilgen bolsimu, emma hökümet da'irilirining türlük bésim qilishi tüpeylidin, bu a'ilining kitabxana échip tirikchilik qilishi, hetta oghlining sirtta ishlep ata - anisini béqishimu cheklen'genliki üchün xada a'ilisi iqtisadiy qiyinchiliqqa duch kelgen.
19 Yilliq türme hayati jeryanida türlük késellerge giriptar bolghan mongghul kishilik hoquq pa'aliyetchisi xadaning késilini dawalitish we shundaqla uning a'ilisige iqtisadiy jehettin yardem qilish üchün yaponiyediki ichkiy mongghul yashliri özlikidin teshkillinip, yaponiyede pa'aliyet élip bériwatqan mongghul kishilik hoquq pa'aliyetchi daychinning yitekchilikide tokyodiki yasukuni mazarliqi aldida i'ane toplash herikiti élip barghan.
Yasukuni buzurukwalar mazarliqining aldida xadaning süriti bésilghan we shundaqla “Xadagha yardem qilinglar” dégen xetler yézilghan lozunkilarni kötürgen mongghul yashliri yéngi yil munasiwiti bilen mazarliqqa tawap qilghili kelgen yaponlargha ichkiy mongghuldiki mongghullarning xitay kompartiyesi teripidin türlük siyasiy we iqtisadiy bésimlargha uchrawatqanliqi shundaqla xada ependining türme hayati we hazirqi salametlik ehwali bayan qilin'ghan teshwiqat waraqchilirini tarqitip, yapon xelqining xada ependige iqtisadiy jehettin yardem qilishini sorighan.
Yaponiyede pa'aliyet élip bériwatqan mongghul kishilik hoquq pa'aliyetchisi daychin yasukuni mazarliqi aldida i'ane toplash herikitini bashlashtin ilgiriki köpchilikke qilghan nutuqida ichkiy mongghul aptonom rayonidiki bipayan ketken yaylaqlarning yap - yéshil ormanlarning, tagh - deryalarning xitay köchmenlirining kan échishtin ibaret bayliq bulash herikiti jeryanida buzghunchiliqqa uchrap zor derijide ékologiyelik buzulushni keltürüp chiqarghanliqi heqqide tepsiliy toxtalghan.
Daychin sözide:“Tebi'etning buzulushigha, bigunah mongghul xelqining ézilishige chidap turalmighan xada xitay kompartiyesige xitap qilip, mongghullarni assimiliyatsiye qilish, tebi'etni weyran qilishtin ibaret qebih herikitini toxtishni we shundaqla mongghullargha aptonomiye hoquqi bérishni telep qilip köpligen maqallerni élan qilghanliqi üchün u, 19 yil türmige qamaldi” dégen.
U,sözide:“Xitay kompartiyesidin ibaret bu diktator hakimiyet astida yashawatqan mustemlike milletlerning tebi'etni we insaniyetni söyüshimu gunah hésablinidu. Tebi'iy bayliqi mol bolghan ichkiy mongghul aptonom rayonidiki mongghullar öz bayliqigha ige bolush we uningdin iqtisadiy jehettin paydilinish emes, belki öz ana tilida sözleshtinmu mehrum qilindi, mongghul ma'aripi xitay tiligha özgertilip, medeniyiti yoq qilindi, hazirqi waqitning özide xelqimiz öz kimlikini yüttürüp qoydi. Mongghullarning bu xil paji'elik teghdirige köngül bölgen xada ependidek mongghul ziyaliyliri türmilerge tashlandi. Hetta bezenliri türmide ölüp ketti” dep bayan qilghan.
Mongghul kishilik hoquq pa'aliyetchisi daychin nutuqida yene, xitay türmilirige qamalghan az sanliq millet ziyaliyliridin yalghuz xada ependimla bolup, qalmastin belki Uyghur, tibet qatarliq milletlerdinmu köpligen ziyaliylarning xitay kompartiyesining az sanliq milletlerni assimiliyatsiye qilish siyasitige qarshi pikirde bolup, aptonomiye hoquqi telep qilip maqale élan qilghanliqi tüpeylidin menggülük qamaq jazasigha höküm qilin'ghanliqini tilgha élip,Uyghur öktichisi ziyalyisi ilham toxtini misal qilip körsetken.
U, sözide yene, tinchliqperwer yapon xelqini mongghul, tibet, Uyghurlarning siyasiy teghdiridin sawaq élip, yapon arallirini xitay kompartiyesining bésiwélishidin hushyar bolushqa chaqirighan.
Daychin sözining axirisida, yaponiye hökümitini we xelqini xitaydiki az sanliq millet mesilisige, bolupmu xitay türmiside yétiwatqan siyasiy mehbuslarning hayatigha köngül bölüshke chaqirighan.
Pa'aliyet dawamida yaponiye metbu'atliri we shundaq bir qisim téléwiziye qanalliri mongghul pa'aliyetchiliri bilen söhbet élip barghan.
I'ane toplash herikiti köpligen yaponlarning qollishigha érishken bolup, pa'aliyet etigen sa'et sekkizdin chüshtin kéyin sa'et üchke qeder dawamlashqan.
Pa'aliyettin kéyin ziyaritimizni qobul qilghan bügünki i'ane toplash pa'aliyitining mes'uli daychin so'allirimizgha jawab bérip mundaq dédi:
- Bügünki pa'aliyitimizge ishtirak qilghan ezalar yaponiyede oquwatqan ichkiy mongghuliyedin kelgen mongghul yashliri bolup, ular elwette xada ependimni qollighuchilardur. Oqughuchilar xadaning yéqinqi ehwalidin xewer tapqandin kéyin öz - ara bir yerge jem bolup, bu pa'aliyetni élip bérishni qarar qilghan. Pa'aliyitimiz heqiqeten köpligen aq köngül yaponlarning saxawitige érishti. Biz yighilghan i'ane pullarni bir amal qilip xadaning repiqisige yetküzüp bérimiz. Kishilik hoquq pa'aliyetchisi xadagha iqtisadiy jehettin yardem bérish chet'elde yashawatqan her mongghulning wijdani burchimizdur.
Yuqiriqi awaz ulinishidin tepsilatini anglang.