Yaponiyede chaqirilghan ilmiy muhakime yighinda tayland türmisidiki Uyghurlar mesilisi otturigha qoyuldi

Sherqiy jenubiy asiya elliride xalisane ma'arip tereqqiyati üchün pa'aliyet élip bériwatqan yaponiyelik pa'aliyetchi imoto katsuyuki ependi tayland türmiside tutup turuluwatqan Uyghur musapiliri toghrisida tepsiliy doklat bermekte. 2016-Yili 3-dékabir, yaponiye.

3-Dékabir yaponiyede pa'aliyet élip bériwatqan kishilik hoquq teshkilatliridin “Yaponiye asiya chüshi” teshkilati we “Asiya erkinliki we démokratiyesini ilgiri sürüsh” uyushmisining sahibxaniliqida yaponiyening fuku'oka shehiridiki nakasu rayondiki medeniyet zalida 3-nöwetlik asiya erkinliki we musteqilliqi ilmiy muhakime yighini chaqirilip Uyghur, tibet, mongghul mesililiri otturigha qoyuldi.

Yighinda yene sherqiy jenubiy asiya elliride xalisane ma'arip tereqqiyati üchün pa'aliyet élip bériwatqan yaponiyelik pa'aliyetchi imoto katsuyuki 2014-yilidin buyan tayland türmiside tutup turuluwatqan Uyghur musapiliri toghrisida tepsiliy doklat berdi.

Yighin chüshtin kéyin sa'et birdin tötke qeder dawam qildi.Yighin'gha texminen yüzge yéqin her sahe kishiliri qatnashti.

Yighinda aldi bilen yaponiye asiya chüshi teshkilatining re'isi ishi söz qilip nöwette xelq'arada élip bériliwatqan tibet, Uyghur kishilik hoquq pa'aliyetliri toghrisida toxtaldi shundaqla tibetning rohaniy dahiysi dalay lama we dunya Uyghur qurultiyining re'isi rabiye qadir xanimning xizmetlirige yuqiri baha berdi.

Yighinda sözge chiqqan jenubiy mongghuliye qurultiyining bash katipi daychin nöwettiki jenubiy mongghuliyening weziyiti heqqide toxtilip,yéqinda yaponiyede qurulghan jenubiy mongghuliye qurultiyining kelgüsi pilanliri toghrisida köpchilikke doklat berdi.

Sherqiy jenubiy asiya elliride xalisane ma'arip ishliri üchün yardemde boluwatqan, shundaqla 2014-yilidin buyan tayland, malayshiya qatarliq döletlerde türmilerge qamilip qalghan Uyghur musapirliri üchün köpligen insaniy yardemlerde bolghan yaponiyelik pa'aliyetchi imoto katsuyuki yighinda söz qili, 2014-yili 3-ayning 13-küni taylandtiki bir ormanliqta 365 neper Uyghurning tutulup qalghanliqini bularning hemmisi türmige qamilip ulardin 173 i bangkoktiki türkiye elchixanisining yardimi bilen 2015-yili 6-ayning 30-küni türkiyege yolgha sélin'ghanliqini, biraq, shu yili 7-ayning 7-küni 109 neper Uyghur musapir xitay saqchilirining qattiq nazariti astida mexsus ayropilan bilen bangkoktin béyjinggha élip kétilgenlikini we shundaqla hazir tayland türmiside yene 80 neper Uyghurning tutup turuluwatqanliqini bildürdi.

Tayland türmiside tutup turuluwatqan Uyghurlar heqqide toxtalghan imoto katsuyuki, ötken yili 17-awghust küni bangkoktiki érawan ibadetxanisi yénida yüz bergen partlash weqeside besh kishi ölüp, 120 din oshuq kishi yarilan'ghandin kéyin tayland da'iriliri weqege munasiwetlik dep guma bilen bir qisim Uyghurlarni qolgha élish bilen birge taylandtiki Uyghur musapirlar mesilisige özige oxshash xalisane insaniy yardemde bolghan bir qisim pa'aliyetchilerningmu tayland saqchiliri teripidin qattiq tekshürülüp taylandta pa'aliyet élip bérishige cheklime qoyulghanliqini eskertti.

U,sözide: “ Tayland saqchiliri méni köp qétim soraq qilip,séning Uyghurlar bilen zadi néme munasiwiting bar-dep sorighanda, men saqchilargha: méning Uyghurlar bilen insaniy munasiwitim bar-dep jawab berdim”dédi.

U, yene: tayland saqchiliri bangkokta yüz bergen térrorluq weqesi heqqide méningdin bir qanche qétimlap, térrorluq weqesini Uyghurlar qildi. -Sen buninggha qandaq qaraysen? dédi. Men keskinlik bilen buni Uyghurlar qilmidi-dédim. Shuning bilen saqchilar méning pasportumni éliwélip barliq betlirini kopi qilip men toghrisida tepsiliy matériyal toplashqa kirishti. Kéyin méni saqchilar yene soraq qilghanda üstelge qarisam bir patman men toghrisida matériyallar döwilinip kétiptu. Shuning bilen men yenila öz pikrimde ching turdum. Aqiwette, ular méni qara tizimlikke kirgüzdi-bolghay shuning men taylandtin ayrilishqa mejbur boldum” dédi.

Imoto katsuyuki sözide tayland türmisidiki Uyghurlarning ehwali toghrisida toxtilip: “Tayland saqchi da'iriliri tashqi dunyadin türmidiki Uyghurlarning omumiy ehwalini hazirghiche yoshurup kéliwatidu. Ularning néme yep, néme ichip qandaq kün körüwatqanliqini héchkim bilmeydu. Tayland hakimiyitidiki qalaymiqanchiliq we türkiyediki bezi siyasiy özgirishler sewebidin bu Uyghurlarning mesilisi barghanche qiyinliship ketti” dédi.

Imoto katsuyuki sözining axirida türkiyediki we taylandtiki Uyghur musapirlar mesilisige köpchilikni birdek köngül bölüshke, maddiy we meniwi jehettin yardem bérishke chaqirdi.

Doklattin kéyin ziyaritimizni qobul qilghan imoto katsuyuki bizning: “Tayland hökümitining bu Uyghurlarni xitaygha qayturup bérish éhtimalliqi barmu?” -dégen so'alimizgha jawab bérip: “Méningche tayland hökümiti qet'iy ularni xitaygha qayturup bermeydu. -Dep oylaymen. Sewebi ötken qétim 109 neper Uyghurni xitaygha qayturup bergendin kéyin tayland hökümiti xelq'ara jem'iyetning türlük qarshiliqigha uchridi. Shundaqla bir qisim döletlerning iqtisadiy yardimidin qurup qaldi” dédi.

Biz, yene uningdin: “Siz Uyghur musapirlirini qollash yolida taylandta köpligen awarichiliklerge yoluqup siz? kéyin qandaq qilishni oylishiwatisiz?-déginimizde u, qilche ikkilenmestin: “Men Uyghur musapirlar mesilisini axirighiche qollaymen. We bu herikitimni yenimu dawamlashturimen”dédi.

Ziyaritimizni qobul qilghan yaponiye Uyghur jem'iyitining re'isi ilham mahmut yaponiyelik pa'aliyetchisi imoto katsuyukining taylandta élip barghan xizmetlirige baha bérip ötti.

Yaponiye Uyghur birliki teshkilatining re'isi turmuhemmet hashim teshkilat namidin imoto katsuyukining Uyghur musapirlirigha qilghan yardimige rehmet éytidighanliqini bildürdi.

Yuqiriqi awaz ulinishidin tepsilatini anglang.