Yawropada milliy bölgünchiler qanliq basturulmaydu

Xeritide shotlandiyening orni körsitilgen.

Ispaniyening sherqiy-shimaliy qismidiki kataloniye aptonom rayoni musteqilliqi üchün parizhdiki bilet tashlash ornida bilet tashlawatqan körünüsh. 2014-Yili 9-noyabir.

Yawropa elliridimu musteqilliq yaki aliy aptonomiyige érishish yolida küreshlirini dawam qiliwatqan milletler mewjut. Biraq ularning küreshliri hakimiyet teripidin qanliq basturulmaydu.

Bérlin pen we siyaset jem'iyiti tetqiqatchisi olaf ependining ilgiri sürüshiche, yawropada musteqilliq yaki aliy aptonomiye telep qilish küreshliri bilen shughulliniwatqan milletlerning sani köpiyip barmaqta. Uning éytishiche, bölgünchilik heriketlirining yadrosi til we medeniyet ortaqliqigha ige rayonlarning özlirining musteqil siyasiy qurulmisini berpa qilish ghayisidin teshkil tapidu. Gerche yawropa birliki 1994-yili yawropa tupraqliridiki 350 rayondin kelgen millet wekillirini asas qilghan halda “Rayonluq komitét” ni tesis qilip, ularni yawropa birlikide öz awazlirini anglitish pursiti bilen teminligen bolsimu, netije itibari bilen bu komitét rolini yoqitip, aqiwette qeghez yolwasqa aylinip qalghan. Musteqilliq yaki aliy aptonomiye istikide bolghan milletler özlirining musteqil dölitini qurmighiche, yawropa birlikining siyasitige tesir körsitelmeydighanliqini tonup yétishken.

Gérmaniye dolqunlirining 4-öktebir olaf ependining pikrini neqil qilip bildürüshiche, yawropada yéngidin qurulghan musteqil döletler aptomatik halda yawropa birlikining ezasi bolalmaydu. Yawropa birlikige eza bolush üchün lissabon shertnamisining 49-maddisigha bina'en, yawropa birlikige iltimas sunushi lazim. London hökümiti musteqil döletlik nopuzigha ige bolghan shotlandiyining yawropa birlikige eza bolushigha qoshulghan, biraq yawropa birliki qobul qilishni ret qilghan. Ispaniye bolsa kataloniyaning musteqil bolushigha qarshi turghan, halbuki yawropa birliki xelq saylimida toluq ghelibige érishken kataloniyaning musteqilliqini qobul körmigen. Asasiy seweb, eger shotlandiye musteqil bolsa, yawropa birlikige eza döletlerdiki köpligen rayonlarda musteqilliq heriketlirining yuqiri pellige chiqishigha türtke bolidu. Eger kataloniya musteqil bolsa, arqidinla basiklar rayoni, uning arqidin galisiya rayonliri musteqilliq telep qilidu, buning bilen ispaniye döliti parchilinip tügeydu. Wehalenki, yawropa birliki dunya boyiche bölgünchilik heriketliri eng yaxshi netijige érisheleydighan bir rayon.

Ispaniyediki Katalonya Bolsa, barsilonani paytext qilghan aptonomiyilik hoquqqa toluq ige bolghan bir jay. 7.5 Milyon nopusqa ige bolghan kataloniya ötken yilqi ray sinashta mutleq üstün awaz bilen musteqilliqqa érishish imtiyazini qolgha keltürdi. Biraq madrid hökümiti qobul körmidi. Kataloniya bash ministiri artur mas, metbu'atqa kéchikkende yene bir yérim yil ichide musteqilliqni jakarlaydighanliqini bildürdi.

Édinburgni paytext qilghan Shotladiyiliklerning Nopusi 5 milyon 300 mingdin ashidu. Musteqil döletlik imtiyazi bar. En'gliye hökümiti shotlandiyining xelq saylimi arqiliq ayrilip chiqip, toluq musteqil bolushigha qoshulghan. Emma ötken yilqi saylamda shotlandiyelikler ghelibe qazinalmidi.

Yawropadiki tesiri küchlük bolghan yene bir bölgünchiler rayoni, italiyediki Jenubiytrol. Jenubiytrolning paytexti bozen. Nopusi 515 mingdin artuq. Aliy aptonomiyilik hoquqqa ige. Jenubiytrol musteqilliqqa érishish üchün hazirgha qeder küreshlirini dawam qildurup kelmekte.

Bundin bir qanche yil ilgiri Jenubiytrolgha Bérip, ularning aliy aptonomiyilik hoquqni qolgha keltürüsh küresh tarixi heqqide hökümet erbabliri bilen pikir almashturush pursitige érishken d u q ijra'iye komitéti re'isi dolqun eysa ependi, yawropa elliridiki musteqilliq we aptonomiyilik hoquqlar körüshi heqqide toxtilip ötti. U sözide, yawropa elliridiki musteqilliq küreshlirining hakimiyetler teripidin qanliq basturulidighan ehwallarning yüz bermigenlikini tilgha aldi. U yene, bolupmu jenubiytrolning aliy aptonomiyilik hoquqining dunyada ülge xaraktérlik bolghanliqini tekitlidi.