Йөтәл шәрбити сетивалғанлиқи үчүн сақчиларниң басқуниға дуч кәлгән бир уйғурниң баяни

Шаһитларниң уйғур елида өз көзи билән көргәнлири вә уларниң шу йәрдики шәхсий кәчүрмишлири йоқири бесимлиқ сиясәт күнлүки астида яшаватқан уйғур хәлқиниң нөвәттики реаллиқини ашкара қилмақта.

Йеқинда өзиниң тиҗарәт ишлири билән уйғур елиниң җәнуб вә шималида 15 күндәк турған, әмма нам - шәрипини ашкарилашни халимайдиған мәлум бир тиҗарәтчи радийомиз зияритини қобул қилди.

У зияритимиз җәрянида мунуларни билдүрди: “мән тиҗарәт ишим билән өткән йилиниң әң ахириқи һәптиси билән бу йилниң дәсләпки һәптисидә үрүмчи, қәшқәр, йәкән, қағилиқ, хотән вә турпан қатарлиқ җайларда болдум. Бу җәрянда юртимиздики уйғурларниң интайин йоқири бесим ичидә яшаватқанлиқини өз көзүм билән көрдүм. Җәнубтики уйғурлар "йешил карта" беҗирмәй туруп үрүмчи вә шималдики башқа шәһәрләргә бериши мумкин әмәскән. Йол - йолларда сақчиларниң қатму - қат тәкшүрүшигә дуч келидикән. Җәнубтики деһқанларниң көрүватқан күнини тәсвирләшкә тилимиз қислиқ қилиду. Йеза - кәнтләрдә болдум, деһқанларниң әр - аял болуп күндә кәнт ишханисиға яки йеза мәркизигә мәҗбурий йиғивелинип, ахири чиқмас сиясий өгинишләргә яки кичик алма уссули ойнашқа селиниватқанлиқини көрдүм. Әгәр кимдә - ким сиясий өгинишкә яки кичик алма уссули ойнашқа баралмиса саитигә 30 сом җәриманә төләшкә мәҗбур болидикән.”

У йәнә мундақ деди: “мән җәнубқа барған вақтим дәл алди билән йәкәндә, андин қәшқәрдә вәқә йүз берип узун болмиған вақитлар иди. Һәммә йәрдә хәлқниң вәһимә вә қорқунч ичидә йүрүватқанлиқини көрдүм. Бу вәқәләр һәққидә хәлқ ичидә һәр түрлүк гәп - сөзләр болсиму, лекин һечким бу һәқтә гәп қилишни халимайдикән. Мән шу йәрдики сақчиханиларда ишләйдиған туғқанлиримдин вәзийәтниң нәқәдәр чиңлиқини, уларниң 24 саәт дәм алмастин ишләватқанлиқини билдим. Мән барған вақтимда йәкәндә интернет тори үзүк икән. Қағилиқтин келип йәкән дәряси көврүкидин өтүши биләнла тор аптоматик үзүлидикән. Йәкәндин чиқип қәшқәргә барса, андин торға чиққили болидикән. Лекин әқлий иқтидарлиқ телефон ишләткәнләрниң һәммисини йол - йолларда қаттиқ тәкшүридиған болғачқа, нурғун кишиләрниң адәттики телефонларни көтүрүп йүргәнликини көрдүм.”

Ахирида у мунуларни билдүрди: “мән бир һәмраһим билән тиҗарәт ишимни дәп хотәнгичә бардим. Шу чағда хотән шәһәр ичидә интернет үзүккән. Керийәгә барғинимизда мениң һәмраһим қаттиқ зукам болуп, тохтимай йөтилип һеч әһвали қалмиди. Биз меһманханиға орунлишипла шу йәрдики бир дохтурханиға бардуқ, дохтурдин бирқанчә шишә зукам вә йөтәл шәрбити алдуқ. Дориларни ятаққа қоюпла керийәдики ишимизни беҗириш үчүн чиқип кәттуқ. Иккинчи күни кечидә туюқсизла бир топ сақчи ятиқимизға бесип кирип, бешимизға тағар кийгүзүп, һәммә нәрсимизни ахтуруп оңтәй - тоңтәй қиливәтти. Бизни "партлатқуч суюқлуқ қени?" дәп сорақ қилди. Мәнму, һәмраһимму немә иш болғинини биләлмәй даң қетип қалдуқ. Ахирида сақчилар һәмраһимниң сомкисидики һелиқи бирқанчә шишә йөтәл шәрбитини көрүп: "силәр ятаққа көтүрүп киргән бирқанчә қута гуманлиқ нәрсиләр мушуму?" дәп сориди. Биз дохтурханидин пәқәт йөтәл дориси алғанлиқимизни, башқа һечқандақ гуманлиқ нәрсә йоқлуқини ейттуқ. Кимлик, йешил карта вә башқа барлиқ қануний һөҗҗәтлиримизни көрсәттуқ. Улар бизни ахири икки күнниң алдида биз йөтәл дориси алған дохтурханиға башлап барди. Бизгә дора бәргән һелиқи хәнзу дохтур бизни тонуп испат болғандин кейинла андин қоюп бәрди. Кейин уқсақ, меһманханиниң күтивелиш залида нөвәтчиликтә турған хәнзу қиз бизниң бирқанчә шишә суюқлуқни елип ятаққа кирип кәткәнликимизни көрүп дәрһал сақчиханиға мәлум қилған икән. Униңдин сирт, меһманханиларниң ятақлирида сәзгүр нәрсиләрдин сақчиханиға аптоматик сигнал беридиған аппарат орунлаштурулған дәп аңлидуқ…”

Тәпсилатини аваз улиништин аңлиғайсиз.