Uyghur edliyesi arxip ambiri: “Xitayning jaza lagérliri siyasiti axirlashqini yoq”

“Uyghur edliyesi arxip ambiri” yérim yilliq doklat élan qilip, xelq'araning diqqitini jaza lagérliri mesilisige tartishqa tirishti.

Dunyaning diqqet étibari korona wirusigha merkezleshken, xelq'arada qiziq nuqtigha aylan'ghan xitayning Uyghur diyaridiki jaza lagérliri mesilisi uning kölenggüsi astigha chüshüp qalghan bügünki weziyette merkizi norwégiyening oslo shehiridiki “Uyghur edliyesi arxip ambiri” yérim yilliq doklat élan qilip, xelq'araning nezirini yene bir qétim Uyghurlar mesilisige tartishqa tirishqan.

“Uyghur edliyesi arxip ambiri” élan qilghan “Sherqiy türkistandiki kishilik hoquq depsendichiliki xatirisi” namliq bu yérim yilliq doklat in'gliz tilida hazirlan'ghan bolup, 23 betlik bu doklatqa xitayning türmiliride, jaza lagérlirida, mejburiy emgek orunlirida éghir weziyette yashawatqan Uyghurlarning arxipliri kirgüzülgen.

“Uyghur edliyesi arxip ambiri” ning mes'uli bextiyar ömer ependining bildürüshiche, korona wabasi seweblik xitayning sherqiy türkistandiki jaza lagérliri siyasitide héchqandaq ijabiy özgirish bolmighan. Eksiche bésim téximu éship, nazaret hessilep kücheygen.

U sözide muhajirettiki Uyghurlarning jaza lagérliridiki qérindashliri toghriliq guwahliq bérish ishlirigha sel qarimasliqini, bu guwahliq pa'aliyitining dunyaning diqqitini Uyghurlar mesilisige yene bir qétim jelp qilishta türtkilik rol oynaydighanliqini eskertti.

Dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysa ependi “‛Uyghur edliyesi arxip ambiri‚ toplighan guwahliq matériyallirining Uyghurlar we jaza lagérliri mesilisini xelq'aragha tonutushta zadi qanchilik roli boldi?” dégen so'alimizgha jawab bergende bu matériyallarning b d t da yawropa parlaméntida, amérika dölet mejliside muhim pakitliq rolini ötigenlikini tilgha aldi.

“Jenubiy gérmaniye géziti” 24-mart élan qilghan “Korona krizisi: xitaydin kelgen nep” namliq maqaliside xitayning wirus tarqatquchi dölettin birdinla pursetpereslik qilip bashqilarni wirus krizisidin qutquzghuchi nijatkargha ayliniwalghanliqini, xitayning “Xeterlik dölet” ikenlikini ilgiri sürüp, “Xitayning xongkong we teywen'ge qarita yürgüzüwatqan siyasiti toqunush peyda qilipla qalmay, türlük tenqidlerge biperwa halda Uyghurlar üstidin yürgüzüwatqan qattiq bésimlirimu téxiche dawamlashmaqta,” déyish arqiliq jaza lagérlirining hélihem mewjutluqini dunyaning semige sélip ötken idi.