Almatada “Musabayéflar we milliy ma'arip” kitabini tonushturush murasimi ötküzüldi

Ixtiyariy muxbirimiz oyghan
2016.01.25
musabayef-qazaqistan-evlatliri-aptorlar-almata-2016.jpg Almatadiki musabayéflar ewladliri “Musabayéflar we milliy ma'arip” namliq kitabning aptorliri bilen bille
RFA/Oyghan


25 - Yanwarda almatadiki “Rasul” kaféxanisida “Musabayéflar we milliy ma'arip” namliq kitabni tonushturush murasimi bolup ötti. Uninggha almatadiki Uyghur jem'iyetlik birleshmilirining wekilliri, ziyaliylar, musabayéflar ewladliri, shundaqla qazaq, tatar, ezerbeyjan milletliri wekilliri we bashqilar qatnashti.

Aldi bilen qur'an oqulup, andin sözge chiqqan siyasetshunas qehriman ghojamberdi, ezerbeyjan medeniyet merkizining re'isi gharib exmédof, “Inayet” jem'iyetlik birleshmisining re'isi turghanjan rozaxunof, qazaqistan Uyghurlirining jumhuriyetlik étnomedeniyet merkizining ijra'iye mudiri zuhrullam qurwanbaqiyéf, jumhuriyetlik “Uyghur awazi” gézitining bash muherriri érshat esmetof, “Tinchliq dunyasi” xelq'ara qazaq ijadiyet birleshmisining prézidénti, yazghuchi abén nurmanoflar musabayéflarning Uyghur milliy herikiti hem ma'aripidiki rolini, omumen tijaretchilerning bügünki künde milliy medeniyetni, ma'aripni rawajlandurushtiki ornini, mushundaq pa'aliyetlerning yash ewladlarni terbiyileshtiki ehmiyitini yuqiri bahalidi. Qazaq ziyaliysi a. Nurmanof musabayéflarni eslesh murasimigha teklip qilin'ghanliqigha minnetdarliqini izhar qilip, mundaq dédi: “Men Uyghur xelqini néme üchün yaqturimen? türkiy xelqlerning eng gholluq tilini saqlap kéliwatqininglargha men xoshalmen. Aranglarda yürüp men buni yaxshi bayqawatimen. Ikkinchidin, men silerni méhnetkesh, adil, heqiqetchil ikenliginglar üchün yaqturimen. Üchinchidin, siler yürgen yéringlarda yatsirap qalmay, özenglarning uluq shexsliringlarni untumay kéliwatqanliqinglar üchün yaqturimen. Mana mushu üch xasiyet méni silerge yéqinlitiwatidu. Bügün mana musabayéflar heqqide kitab chiqirip, shularni eslep oltarghininglar üchün rehmet éytip, mundaq ishlarni yenimu rawajlandurushunglarni tileymen.”

Murasimda sözge chiqqan shundaqla tatar xelqining wekili, tarixchi munir érzin, yazghuchi we sha'irlar abdughopur qutluqof, mehemmetimin obulqasimof, abduxaliq mahmudof, “Sherqiy türkistan jumhuriyiti” milliy inqilabi qatnashquchisi wapaxan qurbanof, “Asiya bügün” gézitining bash muherriri, sha'ire tashgül héziyarowa, “Axbarat” zhurnili wekili na'ilem hemrayéwa, shundaqla zérip molotof, qasim mesimi, abdullam samsaqof, magélan sheripof, aztékin ibrahimof, ismayiljan iminof qatarliq ziyaliylar, tijaretchiler we bashqilarmu bu heqte öz pikirliri bilen ortaqlashti.

Almatadiki musabayéflar ewladliri
Almatadiki musabayéflar ewladliri

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan aztékin ibrahimof chin sulalisining mustemlikisi astidiki Uyghur élida 19 - esirning axiri we 20 - esirning bashlirida bir top milletperwer Uyghurlarning yétilip chiqqanliqini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Aka - uka musabaylar ter bilen, eqil - parasiti we japalar bilen tapqan pulini meripetke ishletti. Ular mu'ellimlerni türkiyedin, ottura asiyadin, tataristandin élip kélip, mekteplerni achqan. Yüzligen balilarni tallap, chet'ellerge oqushlargha ewetken. Shu jümlidin wetinimizge gérmaniyedin chong xrom ishlep chiqish zawutini élip kélip, wetinimizde salghan. Bu zawutning ehmiyiti intayin zor boldi. Uningda bizning nurghunlighan perzentlirimiz, atilirimiz, akilirimiz ishlep, özining idiyisini özgertti, zaman'gha layiq shu yerdin terbiye aldi. Xelqni oyghitishta ularning oynighan roli nahayiti chong.”

“Musabayéflar we milliy ma'arip” namliq kitab “Turan dunyasi” jem'iyetlik fondining mudiri karlin mexpirofning layihisi boyiche, filologiye penlirining namzati ruslan arziyéfning toplishi we neshrge teyyarlishi bilen hemde musabayéflar ewladlirining hamiyliqida neshr qilindi we heqsiz tarqitildi. “Mir” neshriyat öyi teripidin yoruqqa chiqqan bu kitabta Uyghur élining soda - sana'itini rawajlandurushqa salmaqliq töhpe qoshqan milletperwer, meripetperwer shexsler hüsenbay we bahawudunbay musabayéflarning hayati we pa'aliyitige a'it maqaliler orun alghan. Ziyaritimizni qobul qilghan hazir almata shehiride istiqamet qiliwatqan azad aka musabayéf özining ewladliri heqqide toxtilip, mundaq dédi: “Méning bowam imammuhemmet, uning oghli muhemmet éli, uning oghli men. Biz tört bala. Tashkendte tughqanlirimiz bar. Ular kélelmidi. Bishkekte abdullam ependining baliliri bar. Aka - uka ikkisi milletke yaxshiliq qilghan. Yitimlarning béshini silighan, oqutqan, kiyim - kéchek, yataq bergen. Zawutqa shundaq ishchilarni alghan. Mekteplerni échip, ularni oqutqan.”

138 Betlik bu kitabta musabayéflar heqqide yézilghan shérip xushtar, yalqun rozi, bumeriyem, yaponluq alim uyishi sinichironing maqaliliridin tashqiri, qazaqistanliq tetqiqatchilar, zhurnalistlar we bashqilarning maqaliliri, shu jümlidin q. Ghojamberdining “Musabayéflar we ilgharliq yoli”, a. Nurmanofning “Abruyini tik tutqan aka - uka musabayéflar”, tonulghan qazaqistanliq tarixchi ablet kamalofning “Millet we kapital: musabayéflar a'ilisining Uyghurlar tarixidiki roli”, aztékin ibrahimofning “Meshhur atilirimiz”, yadikar sabitofning “Aka - uka musabayéflar” maqaliliri, sha'ir m. Obulqasimofning “Zulmetke üzülgen oq” namliq shé'iri orun alghan.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.