Almata shehiride ikki Uyghur ayal pa'aliyetchi xatirilendi

Qazaqistan Uyghurliri milliy birleshmisining sabiq re'isi, merhum tamara memetowa we tonulghan qirghizistanliq sha'ir, merhum xeyrinisa turdini xatirilesh pa'aliyitige chiqirilghan teklipnamide merhum tamara memetowa xanimning süriti . 2017-Yili 25-féwral, almata.

25-Féwral küni almata shehirining dostluq mehellisidiki “Awat” réstoranida qazaqistan Uyghurliri milliy birleshmisining sabiq re'isi, jem'iyet erbabi merhum tamara memetowa we qirghizistan Uyghur ayallirining meshhur wekilliridin biri, tonulghan sha'ir, merhum xeyrinisa turdini xatirilesh pa'aliyiti ötküzüldi. Ottura asiya Uyghur ayalliri birlikining uyushturushi bilen ötken mezkur murasimgha ziyaliylar, ammiwi jem'iyet wekilliri, merhumlarning kesipdashliri, dostliri, uruq-tughqanliri we bashqilar qatniship, ularning hayat waqtidiki ish-pa'aliyetlirini eslidi.

Yighinning kirish sözini sözligen dunya Uyghur ayalliri komitétining ottura asiya boyiche mu'awin re'isi asiyem turdiyéwa mezkur pa'aliyetni tamara memetowa we tonulghan sha'ire xeyrinisa turdiyéwani eslesh meqsitide uyushturghanliqini, shu sewebtin qirghizistandinmu bir guruppa wekillerning kelgenlikini bildürdi. U yene dunya Uyghur ayalliri komitétining qurulush tarixidin qisqiche melumat berdi.

Merhumlargha atap qur'an oqulghandin kéyin, tamara memetowaning ömür bayani we ish-pa'aliyetliri heqqide uning dosti we kesipdishi na'ilem hemrayéwa doklat qildi.

Sözge chiqqan siyasetshunas qehriman ghojamberdi asiyem turdiyéwa bashliq ayallar komitétining mezkur pa'aliyetni uyushturghanliqi üchün minnetdarliqini izhar qildi hem asiyem turdiyéwaning dunya Uyghur ayalliri komitétining mu'awin re'isi bolghandin buyan almatada ötüwatqan her xil pa'aliyetlerge ayallarning köplep qatnishishqa bashlighanliqini, ottura asiya Uyghurliri ichidin chiqqan tamara memetowa we xeyrinisa turdigha oxshash shexslerning her qaysining özige xas alahidilikke ige ikenlikini éytip, mundaq dédi: “Mesilen, tamara xanimning 1997-yil 5-féwral qanliq paji'esidin kéyin oynighan rolini men yaxshi bilimen. Tamara xanim shu waqitta xelq'ara qanun boyiche heriket qilishta, qachaqlarning hoquqini qoghdashta zor rol oynidi”.

Qehriman ghojamberdi tamara memetowaning yardimi arqisida yüzligen Uyghur qachaqlirining üchinchi döletke chiqip kétish mumkinchilikige ige bolalighanliqini, uning öz etrapigha waqqas memédinof, shéripjan nadirof, gülinur jalanowa qatarliq qanunni yaxshi bilidighan kishilerni toplap, shular bilen birlikte ish élip barghanliqini alahide tekitlidi.

Merhumning kesipdishi we shagirti gülnaz iskenderowa: “Her küni ishqa kirgende tamara xanim bizni qarshi alatti. Ademni renjitish, söz qayturush oxshash adetler uningda yoq idi. Ishqa kim kelmisun, uningdin özining qolidin kélidighan yardimini ayimaytti. Qanchilik éghirchiliq tartmisun, buni héch kimge körsetmeytti. Uning xush chirayigha qarapla özimizning mesililirini untup qalattuq” dédi.

Qirghizistanning “Tengritagh sadasi” radi'o programmisining muherriri néluper xanim: “Tamara xanim we xeyrinisa hedini yultuzluq insanlar désem xatalashqan bolmaymen. Ular heqiqetenmu wetenni söygen, weten üchün jénini pida qilghan merdane ayallar idi. Xelqning xizmitini qilghanlar héch qachan untulmaydu, qelbimizde menggü yashaydu” dédi.

“Yipek yoli” shirkitining mudiri waqqas mamédinof mundaq dédi: “Bizning bir maxtinidighan yérimiz, bizning iparxan, nuzugumgha oxshash qehriman qizlirimiz bolghan. Hazirmu siler, ayallar, yene qehrimanliqinglarni körsitiwatisiler. Bizning xelqimizningmu kélechiki ayallargha baghliq”.

El-farabi namidiki qazaq milliy uniwérsitétining proféssori shéripjan nadirof mundaq dédi: “Bolupmu, tarixiy wetinimizdiki qérindashlirimizning béshigha éghir kün chüshkende, shundaqla Uyghurlargha qarshi heriketler janlan'ghanda tamara xanim Uyghurlarning hoquqlirini qoghdaydighan teshkilat qurush teklipini bergen idi. Wezipe bek qiyin boldi. Bu ishni peqet tamaragha oxshash kishila öz höddisige alalaytti”.

Tamara memetowaning dosti lyudmila gékétayéwamu uni eslep söz qildi.

Radi'omiz ziyaritini qobul qilghan qirghizistan ayallar birliki wekili cheshme muxterowa bügünki murasimni uyushturghuchilargha minnetdarliq bildürüp, mundaq dédi: “Tamara hedimiz wetenperwer, chirayliq xizmetlerni qilghan iken. Xeyrinisa hedini bilgenlermu sözlidi. Xeyrinisa hedining pütün ömri weten dep ötti. Rabiye qadirnimu pütün qirghizistanda birinchi bolup tonushturghan ene shu xeyrinisa hede. Uning xizmetlirimu köp. 2004-Yildin 2008-yilghiche ‛ittipaq‚ ayallar kéngishining re'isi bolup ötken. Her bir adem chiqip, chin dilidin sözlidi. Biz razi bolduq”.

Xeyrinisa turdi 1945-yili, Uyghur diyarining chöchek shehiride tughulghan bolup, 1962-yili, Uyghur diyaridin sowét ittipaqigha köchüp kélip, qirghizistanda yashighan. U, qirghizistan dölet radi'o-téléwiziye shirkitide 17 yildin oshuq zhurnalist süpitide xizmet qilghan we “ Tengri tagh sadaliri” namidiki Uyghurche radi'o programmilirini anglitishqa mes'ul bolghan hem körsetken xizmetliri üchün mukapatlargha érishken. U, qirghizistan Uyghur jama'itining ishliri, bolupmu ayallar pa'aliyetliride körünerlik xizmetlerni qilghan bolup, 2004-2008 yilliri qirghizistan Uyghurlirining “Ittipaq” jem'iyiti ayallar kéngishining re'isi bolghan.

Xeyrinisa turdi Uyghur we qirghiz tilliridiki bir qanche shé'irlar toplimining aptori bolup, u qirghizistan yazghuchilar ittipaqining ezasi bolghan shuningdek ottura asiya jumhuriyetliride tonulghan Uyghur ayal sha'iri süpitide hörmetke sazawer bolghan idi.

Xeyrinisa turdi 2016-yili, 27-noyabir küni qirghizistanning bishkek shehiride 72 yéshida wapat bolghan idi.

Murasimda yene adwokat gülinur jalanowa, qazaqistan Uyghurlirining jumhuriyetlik milliy medeniyet merkizi xanim-qizlar kéngishining re'isi senem béshirowa, “Uyghur anilar kéngishi”ning pexriy re'isi tursun'ay téyipowa, “Uyghurlarning milliy birleshmisi” re'isi hakim memetof we bashqilar tamara memetowa we xeyrinisa turdining Uyghurlarning medeniy hayatidiki orni, ularning insaniy xisletliri heqqide öz qarashlirini ilgiri sürdi.

Almutadiki Uyghur jama'et wekili kamil turdiyéf tamara memetowaning Uyghur qachaqlirigha qanuniy yardem körsetken chaghlirida bayqighan insaniy xisletliri heqqide mundaq dédi: “Tamarigha men balilarni aparghanda u kech bolsimu ular bilen gep qilip, ehwalni uqti. U ‛men silerni mangidighan qilip, teyyar qilip bérimen, biraq uzaq bolidu. Men bu ishni tiyinsiz (pulsiz) qilimen. Xelqim üchün, wetinim üchün qiliwatimen‚ dégen. Heqiqeten u qanchilik balilarni chiqarghanliqini bilimiz. U, shu balilarning ehwallirini chüshinip, yolgha salghan”.

“Turan” fondining mudiri karlin mexpirof bügünki künde türkiy xelqler birlikining muhimliqini, shularning ichide Uyghurlarningmu élip bériwatqan pa'aliyetlirini yuqiri bahalap, mundaq dédi: “Tamara xanim hedimiz hayat bolghan bolsa, biz sözsiz güldestiler bilen törge olturghuzup, yaxshi tileklerni éytattuq. Epsus, biz hazir uni eslewatimiz. Tamara hedining bir qétimmu birige awazini kötürüp gep qilghinini, biri toghriliq selbiy gep qilghinini anglimidim. Ayal kishi qandaq bolush kérek dégende tamara hedige qarap bilishke bolatti”.

U , uzun waqitlardin buyan qazaqistanliq we qirghizistanliq Uyghurlarning zich alaqide bolup kelgenlikini tekitlep, yene mundaq dédi: “Xeyrinisa hedimu nahayiti milletperwer sha'ire. Til bayliqi, zamaniwi közqarishi nahayiti üstün bolghan ayal idi. Mushu ikki xanimimizning rohi jennette bolsun démekchimen”.

Tamara memetowa 1947-yili , almata wilayitide dunyagha kelgen. 1973-Yili qazaq dölet pédagogika institutining kutupxanichiliq fakultétini tamamlap, almata sheherlik yashlar komitétida ishlidi. U, dem élishqa chiqqandin kéyin,“Uyghurlarning milliy birleshmisi”ni qurghuchilarning biri boldi hem “Axbarat” namliq qosh ayliq zhurnal tesis qildi. Tamara xanim 2016-yili 69 yéshida almata shehiride alemdin ötti.