Бейҗиңдики милләтләр нәшрияти нәшр қилған уйғурчә китаблар йиғивелинған

Хитай һөкүмити уйғур диярида елип бериватқан идеологийә саһәсидики “бөлгүнчилик” ни тазилаш һәрикити давамида бейҗиңдики милләтләр нәшрияти нәшр қилған уйғурчә китабларниң қурбанлиқ қилинғанлиқи мәлум болди.

Алдинқи күни уйғур дияридики китабханилардин сәйпидин әзизиниң барлиқ уйғурчә китаблириниң йиғивелинғанлиқи һәққидики хәвәр дәлилләнгәндин кейин, радиомиз бу һәқтә йәниму илгирилигән һалда ениқлаш елип барди.

Телефон зияритимиз давамида үрүмчидики шинхуа китабханилири билән бейҗиңдики милләтләр нәшрияти илгири милләтләр нәшриятида нәшр қилинған барлиқ уйғурчә китабларниң җаһаздин чүшүрүлүп йиғивелинғанлиқини һәмдә уларниң сензорға, йәни сиясий тәкшүрүшкә тапшурулғанлиқини ашкарилиди.

Үрүмчи шәһири достлуқ йоли шинхуа китабханисиниң сетиш бөлүми директори зияритимизни қобул қилип, мундақ деди: “у китаблар һазир йоқ. Мәйли сәйпидин әзизиниң китаблири болсун яки башқа уйғурчә китаблар болсун, һәммиси җаһаздин чүшүрүветилди вә бир тәрәп қилинди. Униң сәвәбини дәмсиз? бу маңа ениқ әмәс, биз бу һәқтики уқтурушни тапшурувалдуқ.”

У йәнә мундақ деди: “әлвәттә, китабханимиздики һәммә китаблар әмәс, бәлки униң ичидики бир қисим китаблар җаһаздин чүшүрүлди. Сәйпидин әзизиниң һәммә китаблири җаһаздин чүшүрүветилди.”

Зияритимиз давамида у мунуларни тәкитлиди: “шундақ, бу китабларниң һәммиси дөләт нәшриятида нәшр қилинған китаблар, әмма һөкүмәт бу китабларниң көп қисмини қайтидин тәкшүрүп, өзгәртишкә яки тәһрирләшкә тегишлик мәзмунлирини өзгәртип, рәсмий бекитмәкчи икән. Шу сәвәбтин улар вақитлиқ йиғивелинди.”

“буниңдики конкрет сиясий мәсилиләрдин мениң хәвирим йоқ. Биз пәқәт юқириниң уқтуруши бойичә тизимликкә чүшкән китабларни йиғивәттуқ. Униң сәвәбини сүрүштүрүш бизниң һоқуқ даиримиздики иш әмәс. Уйғурчә китабларниң көпинчиси йиғиветилди. Буниң ичидә башқа һәр хил мәзмундики китабларму көп.”

Биз арқидин үрүмчи шәһири йәнән йоли шинхуа китабханисиниң уйғурчә китабларни сетиш бөлүмигә телефон қилдуқ. Мәзкур бөлүмдә ишләйдиған бир нәпәр уйғур хизмәтчи хадим сәйпидин әзизиниң китаблири билән молла муса сайраминиң “тарихий һәмиди” қатарлиқ китаблириниң йиғиветилгәнлики билдүрди. У бизниң “немә үчүн бейҗиңдики милләтләр нәшрияти нәшр қилған уйғурчә китаблар йиғиветилди?” дегән соалимизға җаваб берәлмәйдиғанлиқини, сәвәбиниму дейәлмәйдиғанлиқини, буни китабханиниң хитай директоридин соришимизни ейтип телефонни қоювәтти.

Биз ахирида, бейҗиңдики милләтләр нәшриятиниң китаб сетиш бөлүмигә телефон қилдуқ. Мәзкур бөлүмниң мәсули мунуларни илгири сүрди: “сәйпидин әзизиниң китаблириниң немә сәвәбтин йиғивелинғанлиқи, буниң сиясий сәвәбтин болған-болмиғанлиқидин хәвирим йоқ. Әмма, шинҗаң тәрәп һазир нәшриятимиз нәшр қилған уйғурчә китабларниң һәммисини йиғивелип, қайта тәкшүрүш елип бериватиду. Тәкшүрүш ахирлишип, сензордин өткән китабларни андин китабханиларға салалаймиз. Шинҗаң йәрлик һөкүмитиниң тәлипи бойичә нәшриятимизда чиққан барлиқ уйғурчә китаблар җаһаздин чүшүрүлүп йиғивелинди.”

“сәйпидин әзизиниң китаблирила әмәс, бәлки нәшриятимиз нәшр қилған башқа барлиқ уйғурчә китаблар йиғивелинди. Шинҗаңниң тәшвиқат органлири бу китабларни қайтидин тәкшүридикән. Тәкшүрүштин өткән китаблар қайта базарға селинидикән. Шуңа нәшриятимиз нәшр қилған уйғурчә китабларниң һәммиси һазир йиғиветилди.”

“шинҗаңға мунасивәтлик китабларниң һәммиси шинҗаң ахбарат вә нәшрият идариси тәрипидин қайтидин тәкшүрүшкә орунлаштурулди. Бу шинҗаңни йәрлик сиясити икән.”

“барлиқ китаблар йиғивелинди. Йәни милләтләр нәшрияти нәшр қилған уйғурчә китаблар, болупму 2015-йилидин кейин нәшрдин чиққан китабларниң һәммиси йиғивелинди. Шинҗаңниң сиртидики нәшриятлар нәшр қилған уйғурчә китабларниң һәммиси қайта тәкшүрүлмәкчи икән. Бу шинҗаң йәрлик һөкүмитиниң қарари икән. Шуңа сиз һазир нәшриятимиз нәшр қилған китабларни шинҗаңда сетивалалмайсиз.”

“бу шинҗаң тәрәпниң йәрлик сиясити. Тибәттә ундақ әмәс. Пәқәт шинҗаңдила мушундақ болуватиду.”

Юқирида уйғур аптоном районлуқ даириләрниң бейҗиңдики милләтләр нәшрияти нәшр қилған уйғурчә китабларни йиғивелип, ахбарат вә нәшрият идарисидә қайтидин сиясий тәкшүрүш елип бериватқанлиқи һәққидә мәлумат бәрдуқ.