Gollandiyediki türk pa'aliyetchi muhajirettiki Uyghurlarni öz kimlikini qattiq qoghdashqa chaqirdi

Yéqinda “Gollandiye türk islam medeniyet jem'iyetliri fédératsiyesi” ning re'isi arif yakéshir radi'oyimizning ziyaritini qobul qilip, “Uyghur muhajirlar öz medeniyitini qandaq saqlishi kérek?” dégen'ge oxshash mesililerdiki qarashlirini otturigha qoyghan idi.

Arif yakéshir yéqinda gollandiye “Sherqiy türkistan ma'arip jem'iyiti” ning merkizini ziyaret qilghanda muxbirimizning ziyaritini qobul qilghan. U, sh t ma'arip jem'iyitige d u q rabiye qadir xanim bilen körüshkili kelgen. Rabiye qadir xanim bolsa gollandiyediki Uyghur, türk teshkilatlirining 12‏- dékabir amstérdamda ötküzgen uning muhajirettiki hayatining 10 yilliqini xatirilesh pa'aliyitige ishtirak qilish üchün gollandiyege barghan idi.

Arif yakishir ependi yillardin biri türk sistémisidiki jem'iyetlerning keng kölemlik pa'aliyetlirini teshkillep, türkiy milletlerning milliy kimlikining yawropada namayan bolushigha küch qoshup kéliwatqan hosulluq adem.

Uning chüshendürüshiche, gollandiyediki diyanet ishliri wexpi diniy yönilishte؛ türk islam kültür jem'iyetliri fdratsiyoni siyasiy, ijtima'iy, medeniyet-kültür, telim-terbiye we saghlamliq qatarliq her saheliride, gollandiyede yashawatqan türk sistémisigha tewe wetendashlargha xizmet sunuwatqan bir qurulmidur.

U mundaq dédi: “Mezkur teshkilatning asasliq xizmetliridin biri, perzentlirimizning gollandiye mektepliridiki oqu-oqutushqa alaqidar qiyinchiliqlirini asanlashturush üchün özliri turuwatqan sheher-yézilardiki meschit we jem'iyetke orunlarda kurs uyushturush, ata-anilarning perzent terbiyiside duch kéliwatqan mesililirige yéqindin yardemde bolush meqsitide léksiye we muzakire programmilirini qanat yaydurush arqiliq ewladlirimizning muweppeqiyet qazinishigha türtke bolush üchün, qolimizdin kélidighanliki xizmetlerni qiliwatmaqtimiz.”

Arif yakishir ependi yuqiriqi xizmetlerge seweb bolmish amillar heqqide chüshenche bérip: “Biz hemmimiz ata-bowilirining bu yerlerge kélip eng töwen qatlamlarda yashashtek tarixiy kechmishige xatime bérip, ewladlarning aliy mekteplerde terbiyilinishi we yuqiri qatlamlarda xizmet qilalishini arzu qilimiz. Bu ewladlirimizning öz nesebi we milliy kimliki bilen bolghan alaqisining üzülüp qalmasliqi we özidin kéyinkilerge yardem béreleydighan bolup yétilishi milletning kelgüsi üchün intayin muhim” dédi.

Uning bildürüshiche, ötken yillarda shu xil telepke uyghun ösmürlerning sani texminen 17‏% etrapida bolup, nöwette bu sewiyediki ewladlarning sanini téximu köpeytish nishan qilinmaqta iken.

U özining bu qétimliq ziyaritige seweb bolghan amillar heqqide toxtilip: “Bügün bu yerde biz sherqiy türkistanliq Uyghur qérindashlarning dunyawi awazi bolghan, yüriki bolghan, Uyghurlarning duch kéliwatqan mesililirige terjiman bolghan qérindishimiz, hemshirimiz rabiye qadir xanimning bir qanche kündin biri türlük jem'iyet we organlarda ziyarette bolghinidek, bügün bu yerde bolidighanliqidin xewerdar iduq. U yillar ilgiri gollandiyede qilghan ziyaretliridimu uning bilen tonushushqa, söhbetlishishke muyesser bolghan iduq. Bizning könglimizde hemshirimizning orni yuqiri bolghachqa, gerche téléwizor, gézit-zhurnal we intérnétlerdin körüp turuwatqan bolsaqmu, uning özining éghzidin bir anglash, uning bilen hemsöhbet bolush arqiliq sherqiy türkistanliq qérindashlirimizgha munasiwetlik eng yéngi uchurlardin xewerdar bolush üchün bu yerge kelgen bolduq we shu bahanide bu yawropa sherqiy türkistan ma'arip jem'iyitining merkizini ziyaret qilish we ulargha xeyrlik muweppeqiyetler tilesh meqsitide kélip siz bilen körüshüp qalduq” dédi.

U gollandiyening zeyst shehirige jaylashqan bu orunning tarixi we kelgüsi pilanigha munasiwetlik uchurlardin waqip bolghandin kéyinki xushalliqlirini bildürüp: “Bu yerdiki qérindashlarning bir lehze bolsimu, birlik we barawerlikni berpa qilmighi, heqiqeten asan emes. Hazir gollandiyediki Uyghur qérindashlarning sani bek az. Méningche hazir Uyghurlarning bir yerge kélip jem bolalishigha uyghun bir yerning hazirlinishining özila chong bir ish. Uning üchün bu ishqa wesiyle bolghan qérindashlirimni tebrikleymen. Bu yerning sétiwélinish basquchida turuwatqanliqini bilip nahayiti xursen boldum. Gollandiye miqyasida bundaq bir orunning hel bolup, eng az dégende ijtima'iy, siyasiy, kültürel we terbiye saheside pa'aliyet qilalighudek bir halgha kélishi méni ghorurlandurdi. Buning üchün bu qérindashlirimgha rehmet éytimen.”

U yene gollandiyediki Uyghurlarning birlik-barawerliki we ularning eng qisqa zamanda, özige ten bolghan bir ishxana sétiwélish ishlirining muweppeqiyetlik bolushini tilep du'a qildi.

Arif yakishir ependi sözining axirida muhajirettiki hayatta muweppeqiyet qazanmaq üchün qilinishqa tégishlik xizmetler heqqide toxtilip mundaq dédi: “Insanlarni bir yerge jemligen, teshkilatlarni ittipaqlashturghan eng muhim amillar din, til, kültür, örp-adet, medeniyet qatarliq ortaq qimmetlerdur. Yuqiriqi amillargha qarita perqliq bir yerde yashawatimiz. Biz bu yerde hem özimizni, hem ewladimizni hem wetinimizde qalghan xelqimizni qutuldurush üchün küresh qilishqa mejburmiz. Biz emdi, bu yerde makanlashquchimiz. Undaqken, ewladlirimizning din, til, tarix, kültür, medeniyet, örp-adet we jama'et sheklidiki pa'aliyetlirimizni intayin mukemmel shekilde öginishi we dawam qilishi muhimdur. Buning üchün elwette bir orun'gha éhtiyajimiz bar. Bir meschitke éhtiyajimiz bar. Bir milletni qutuldurush bir qanche on kishining tirishchanliqi bilen qolgha kelmeydu. Belki hemmeylenning ortaq hesse qoshushigha toghra kélidu. Biz bu yerde özimizni türlük ghemlerdin xalas qilish üchün yuqiri sewiyede bilim igilishimiz, ixtisas xadimlirimizni yétishtürüshimiz, maddiy we meniwi küch toplishimiz lazim.”

U yene yene perzent terbiyisidiki milliy we diniy sahelerge sus qarashning xeterlik aqiwetliri heqqide wetendashlarni agahlandurup: “Eger yuqirida tilgha élip ötken sahelerdiki telim-terbiyige ehmiyet bermisek, ewladlirimiz özi yashawatqan jem'iyetning ichide assimilyatsiye bolup, gollandiyelik, yawropaliq, amérikiliq bolup kétidu. Türk bolup kétidu. Ereb bolup kétidu. Tügeydu! bundaq milliy we diniy kimlikini yoqatqan bir ademdin héchqandaq bir payda kütkili bolmaydu.”