Almutada Uyghur yash ressam gözel zakirowaning resim körgezmisi ötküzuldi

Yash ressam gözel zakirowaning yekke körgezmisidin bir körünüsh. 2018-Yili 19-séntebir. Almuta, qazaqistan.

Yash ressam gözel zakirowaning yekke körgezmisidin bir körünüsh. 2018-Yili 19-séntebir. Almuta, qazaqistan.

Yash ressam gözel zakirowaning yekke körgezmisidin bir körünüsh. 2018-Yili 19-séntebir. Almuta, qazaqistan.

Yash ressam gözel zakirowaning yekke körgezmisidin bir körünüsh. 2018-Yili 19-séntebir. Almuta, qazaqistan.

Buningdin on yillar ilgiri qazaqistan Uyghur teswiriy sen'itide bir türküm yash ressamlar meydan'gha kelgen idi. Qazaqistandiki Uyghur ressamliri achqan “Dunya sen'iti” namliq hazirqi zaman sen'et körgezmixanisi qazaqistandiki Uyghur yashlirini sen'et saheside terbiyelesh we ularni her jehettin qollap-quwwetleshte muhim rollarni oynimaqta.

19-Séntebir küni almuta shehiridiki qazaqistan döletlik merkiziy muzéyida ötküzülgen yash Uyghur ressam güzel zakirowaning yekke körgezmisi del shuning jümlisidindur. “Merkiziy asiya obrazliri” dep nam bérilgen bu körgezmige ressam güzel zakirowaning ning 80 parchigha yéqin esiri qoyulghan.

200 Ge yéqin adem qatnashqan bu körgezmining échilish murasimida sözge chiqqan qazaqistan döletlik merkiziy muzéyining birinchi orunbasar mudiri béybitqali qaqabayéf, “Kérémét art” layihesining asaschisi jibéy qaramanowa, “Dunya sen'iti” hazirqi zaman sen'et körgezmixanisining mudiri hakimjan güliyéf we bashqilar yash ressam ijadiyitining alahidilikliri heqqide piker bayan qildi shuningdek uninggha ijadiy muweppeqiyetler tilidi. Körgezmining échilish murasimida “Dolan” Uyghur ussuli ansambili we “Délé'on band” guruppisi öz maharetlirini namayish qildi.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan yash ressam güzel zakirowa xanim özining mezkur körgezmige qoyghan emgeklirining ottura asiya jumhuriyetlirining shundaqla Uyghur diyarining qeshqer, xoten, turpan, aqsu, kuchar qatarliq köpligen sheherlirige qilghan sepirining netijisi ikenlikini tekitlep ötti. U mundaq dédi: “Men ottura asiyadiki milletlerning medeniyitige bek qiziqimen. Bolupmu Uyghurlarning medeniyiti bek chongqur we bay. Men bügün körgezmige qoyghan emgeklirim arqiliq Uyghurlarning we pütün ottura asiyadiki milletlerning medeniyitini teswirlep bermekchimen. Asasiy zhanér portrét. Men sayahet waqtida ademlerning yüzlirini sizip chiqqan idim. Bu resimlerde peqet Uyghurlarning hayatila emes, hetta qeshqer wilayitining tashqorghan nahiyeside yashawatqan tajiklarning hayatimu eksi-ettürülgen. Chünki ularning özgiche medeniyiti mende chongqur tesirat qaldurghan idi.”

Güzel zakirowa almuta shehiridiki aliy oqush orunlirining biri bolghan abay namidiki qazaq pédagogika institutining ressamliq bölümini tamamlighandin kéyin Uyghur élining ürümchi shehiridiki senet institutida bilim alghan. U Uyghur élidiki sepiridin qattiq tesirlen'genlikini bildürüp, yene mundaq dédi: “Ikki resim arqiliq dolan Uyghurlirining medeniyitini tonushturmaqchimen. Dolan Uyghurlirining medeniyitini körüp, bek heyran qalghan idim. Dolanliqlarning hayati eks-ettürülgen eserler arqiliq bizning Uyghur medeniyitining qanchilik qedimiy we bay medeniyet ikenlikini köriwélishqa bolidu. Bu körgezmini men üch yil sayahet qilip resim sizghandin kéyin teyyarlidim. Elwette, ustaz körmey turup munewwer shagirt chiqmaydu. Manga ders bergen dangliq ressamlirimiz bar. Shularning biri proféssor wladimir wasyuk. Uyghurlardin ruslan yüsüpoftin da'im meslihet soraymen. Méningche, qazaqistanda yash ressamlar bar. Ularning hemmisi aliy mekteplerni püttürüp, özlirining ijadini nahayiti yaxshi mangduriwatidu. Biz bar, shuning üchün kélechekmu bar.”

“Dunya sen'iti” hazirqi zaman senet körgezmixanisining mudiri, sen'etshunasliq penlirining namzati hakimjan güliyéfning éytishiche, sowét dewride köpligen Uyghur ressamliri yétilip chiqqan bolsimu, ularning barliqi dégüdek kommunistik idé'ologiyening qattiq tesiri astida sen'et ijadiyitini élip barghan iken. Hakimjan güliyéf ependi sowét ittipaqi ressamlar birleshmisi ghulighandin kéyin köpligen ressamlarning qandaq mawzu üstide ishleshte temtirep qalghanliqini tilgha élip ötti. U mundaq dédi: “Shu ariliqta 10-15 yil jimjitliq boldi. Chünki ressamlar jan béqish üchün bashqa ishlarni qilishqa mejbur boldi. 1995-Yilidin kéyin bir top yash ressamlar qaytidin bash kötürüshke bashlidi. Biraq ular burun keng taralghan may qelem, grafika bilen shughullanmay, teswiriy sen'etke yéqin bashqa kesiplerni igileshke bashlidi. Axirqi on yil ichide may qelem we grafika biraz algha sürülgendek boldi. Ataqliq ressam rérrix 1924-yili ‛cholpan yerge eng yéqinlashqan dewirde ayallarning dewri bashlinidu‚ dégen idi. Men oylaymenki, rérrixning éytqanliri hazirorunliniwatidu. Axirqi on yilda peqet yash ressam qizlar ijadiyet qaynimigha kirip keldi.”

Hakimjan güliyéf güzel zakirowaning eserliride grafika ijadiyitining yéngi ülgilirining orun alghanliqini, ottura asiya we bolupmu Uyghur élige qilghan sepiri jeryanida intayin bay tejribiler alghanliqini otturigha qoydi. U yene nazugum samiyéwa, munisem güliyéwa, wénéra wajitowa, kamilem qurbanowa qatarliq bir türküm talantliq yash ressamlarning terbiyelinip chiqqanliqini, ularning kélechekte pütkül qazaqistan Uyghur resim sen'itini chaqnitishta chong rollarni oynaydighanliqigha chongqur ishinidighanliqini bildürdi. 

Hakimjan güliyéf pütkül ottura asiya boyiche yash ressamlarning mutleq köp qismining qazaqistanda ikenlikini bildürüp, yene mundaq dédi: “Mesilen, qirghizistandimu sen'etning bashqa türliri bilen emgek qiliwatqanlar bar. Emma may qelem we grafika bilen shughulliniwatqan ressamlar körülüp baqmidi. Tel'et mirrehimofning oghli bir-ikki körgezme achti, biraq yuqiri derijige téxi kötürülmidi. Özbékistandiki xelq ressami lékim ibrahimofning oghli gheyretning yéqindila shexsiy körgezmisi échildi. U özbékistandiki Uyghur ressamlirining bir wekili. Bashqa ressamlarni men téxi bayqimidim. Bizning bu yash ressamlirimizni chet'ellerge élip chiqish oyimiz bar.”

Hakimjan guliyéfning éytishiche, yash ressamlarning kespini mukemmelleshtürüsh we ularni dunyagha tonutush meqsitide ularning körgezmilirini chet'ellerde, bolupmu yawropa elliride échish boyiche ishlar élip bérilmaqtiken. Yéqinda bu heqte özbékistan bilen kélishilgen bolsa, emdi shiwétsiye bilenmu muzakiriler yürgüzülmektiken. U yene almuta shehiridiki qastéyéf namidiki dölet muzéyida qazaqistandiki barliq yash ressamlarning chong körgezmisini échish pilaniningmu bar ikenlikini ilgiri sürdi.