Istanbulda sherqiy türkistan jumhuriyetlirini xatirilesh yighini ötküzüldi

Ixtiyariy muxbirimiz arslan
2017.11.14
jumhuriyet-kuni-Hidayetulla-Oghuzhan-sozde.jpg 1933- We 1944-yilliri qurulghan sherqiy türkistan jumhuriyetlirini xatirilesh yighinida hidayetulla oghuzxan ependi échilish nutqi sözlimekte. 2017-Yili 12-noyabir, istanbul.
RFA/Arslan

12-Noyabir küni Uyghurlar üchün ehmiyetlik bir kün, bu künde Uyghurlarning tarixta ikki qétim musteqil dölet qurghanliqini dunyagha élan qilghan kün bolup, her yili 12-noyabir küni dunyaning oxshimighan jaylirida yashawatqan Uyghurlar yighin-murasim uyushturup bu künni xatirilep kelmekte. Bu munasiwet bilen 12-noyabir küni istanbuldiki Uyghurlar jem bolup, 1933- we 1944-yilliri qurulghan sherqiy türkistan jumhuriyetlirini xatirilesh yighini ötküzüldi.

Sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyiti teripidin uyushturulghan bu yighin etigen sa'et 09:00 da bashlan'ghan bolup Uyghurlar milliy doppilirini kiyiship, qollirida ay yultuzluq bayraqlar bilen zalgha kirip orun aldi.
Yighin'gha jem'iyetning bash katipi abdul'ehed abduraxman riyasetchilik qildi. Yighin qur'an kerim tilawet qilish we istiqlal marshi oqush bilen bashlandi, yighinda bir guruppa Uyghur yashlar sehnige chiqip istiqlal marshini jarangliq oqudi. Yighin ehlimu ornidin turup istiqlal marshini birlikte oqudi, kéyin sherqiy türkistan ma'arip we hemkarliq jem'iyitining re'isi hidayetulla oghuzxan échilish nutqi sözlidi we 1933-yili qeshqerde qurulghan sherqiy türkistan islam jumhuriyiti hem 1944-yili ghuljida qurulghan sherqiy türkistan jumhuriyitining ehmiyiti toghrisida toxtaldi.

Yighinda sefaköy we zeytinburnudiki mekteplerde oquydighan Uyghur ösmürler her xil nomur körsetti. Shé'ir déklamatsiye qildi. Kéyin ösmürler yene tarixtin buyan Uyghurlar üchün hesse qoshqan bir türküm meshhur shexslerning isimlirini oqup ötti we ularning izidin méngip ay yultuzluq kök bayraqni égiz kötüridighanliqini ipadileshti.

Yighinning kéyinki bölümliride akadémik tetqiqatchilar, 1933-yili qurulghan sherqiy türkistan islam jumhuriyiti we 1994-yili qurulghan sherqiy türkistan jumhuriyiti toghrisida özliri teyyarlap kelgen ilmiy maqaliliri teqdim qildi.
Türkiye qahramanmarash sütji iman uniwérsitéti oqutquchisi doktor alimjan boghda, “1933-Yilidiki sherqiy türkistan islam jumhuriyitining qurulushi we yiqilish sewebliri” dégen témida toxtilip bu hökümetning teshkiliy apparati, ichki kabinét ezaliri we asasiy qanunliri toghrisida etrapliq toxtaldi. Doktor alimjan yene xoten hökümiti bilen sherqiy türkistan islam jumhuriyiti otturisidiki munasiwetler toghrisida toxtilip, sabit damollam bilen muhemmed imin bughraning deslepte heriketni birlikte bashlighanliqini, shu derde neshr qilin'ghan “Istiqlal” mejmu'esi qatarliq tarixiy menbelerdin körsitip turup delil pakitlarni otturigha qoydi.

Yighinda qazaqistan sherqshunasliq instituti Uyghurshunasliq merkizining tetqiqatchisi ilmiy xadimi ”. Rexmetjan yüsüpof, “1944-Yili qurulghan sherqiy türkistan jumhuriyiti we yiqilish sewebliri, 1949-yili xitay ishghaliyitige uchrighan amillar”, dégen témida. Marmara uniwérsitétining oqutquchisi doktor atawulla shehyar, “Tarixta qurulghan ikki jumhuriyitimizning küresh we mujadilimizdiki roli”, dégen témida söz qildi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.