Mutexessisler: “Mexmut qeshqiri hékaye yézish musabiqisining Uyghurlarni tonutush roli yuqiri”

5-Nöwetlik xelq'araliq “Mexmut qeshqiri hékaye yézish musabiqisi” ning mukapati türk dunyasining kültür shehiri dep élan qilin'ghan türkiyening kastamonu shehiride ötküzülgen murasimda tarqitilghan we musabiqige 18 dölettin köp sanda kishi ishtirak qilghan bolup, kosowa dölitidin reshit xanadan yazghan “Memet chawush kéliwatidu” namliq hékayisi birinchi bolup bahalan'ghan idi.

2008-Yilidin buyan bu musabiqini uyushturup kéliwatqan yawro-asiya yazghuchilar birliki re'isi doktor yaqup ömeroghlu ependi “Mexmut qeshqiri hékaye yézish musabiqisi” toghrisida melumat bérip mundaq dédi: “Bu yilqi mexmut qeshqiri hékaye yézish musabiqiside kosowadin reshit xanadan birinchilikke, bashqurtistandin ferzene aqbulutowa ikkinchilikke, türkiyedin yüjel öztürk üchinchilikke, iraq kerküktin elif köprülü tötinchilikke érishti”.

Xelq'araliq “Mexmut qeshqiri hékaye yézish musabiqisi” türkiye bash ministirliqi tarmiqidiki tonutush fondi we türkiye medeniyet we sayahet ministirliqining qollap quwwetlishi bilen yawro-asiya yazghuchilar jem'iyitining uyushturushi astida ötküzülgen. Mezkur musabiqe türk dunyasida ötküzülüwatqan tunji edebiyat musabiqisidur. Musabiqe mexmut qeshqiri tughulghanliqining 1000-yilida, yeni 2008-yili bashlan'ghan bolup, 2018‏-yili 5-nöwetliki ötküzüldi. Mezkur mukapat 2018‏-yili 12-ayning 18-küni türkiyening kastamonu shehiride ötküzülgen türkiy jumhuriyetler medeniyet ministirliri yighini jeryanida tarqitilghan idi. Yaqup ömeroghlu ependi bu heqte melumat bérip mundaq dédi: “2018-Yili kastomonu shehiri türk dunyasining kültür paytexti élan qilin'ghan idi. 18-Dékabir küni türkiy jumhuriyetler medeniyet ministirlirining yighini bar idi. Musabiqide derijige érishkenlerning mukapatini türkiye medeniyet ministiri mu'awini xaluq dursun ependi berdi. Bu yil mexmut qeshqiri hékaye yézish musabiqisi 18 dölette ötküzüldi. Mezkur musabiqige qiziqish bekla yuqiri boldi”.

“Mexmut qeshqiri hékaye yézish musabiqisi” gha musteqil türkiy jumhuriyetler we aptonom rayonlardin bolup 18 dölet we rayondin kishiler hékaye ewetken bolsimu, emma burunqilirigha oxshashla bu yilmu mexmut qeshqiri yashap ötken Uyghur diyaridin kishiler ishtirak qilalmighan. Biz igiligen melumatlargha asaslan'ghanda burun türkiyege kélip, ilmiy muhakime yighinlirigha, edebiyat sen'et pa'aliyetlirige qatniship ketken proféssor abdukérim raxman, sen'etchi abduréhim héytqa oxshash Uyghurlar “Jaza lagérliri” gha tashlan'ghan. Bu heqtiki so'alimizgha jawab bergen yawro-asiya yazghuchilar birliki re'isi yaqup ömeroghlu ependi mundaq dédi: “Xitayning qiliwatqanlirini qobul qilghili bolmaydu. Xitay xelq'aradiki tesirini kéngeytishke tirishiwatidu. Xitay türkiye we türkiy jumhuriyetliri bilen bolghan munasiwitini dawamlashturmaqchi bolsa, bizning qérindishimiz bolghan Uyghurlargha yaxshi mu'amile qilishi kérek. Uyghurlar heqqide échinishliq xewer kélish dawamlishidighan bolsa xitay bilen bolghan munasiwitimizni dawamlashturushimiz qiyin. Bolupmu 21-esirde bezi Uyghurlarni pantürkizm bilen eyiblep jaza lagérlargha solishi pütünley qanunsizliq”.

Xelq'araliq “Mexmut qeshqiri hékaye yézish musabiqisi” ikki yilda bir ötküzülmekte. Undaqta mezkur musabiqining Uyghurlarni tonutushta roli boluwatamdu? izmirdiki ege uniwérsitéti proféssori alimjan inayet ependi mezkur mukapatning Uyghurlarni tonutushta roli bolupla qalmastin belki türkiy milletlerning öz'ara chüshinishi we ittipaqliqi jehettinmu muhim rol oynawatqanliqini bayan qildi.

Tarixchilarning qarishiche, “Qutadghu bilik” ni yazghan yüsüp xas hajib, “Türkiy tillarni diwani” ni yazghan mexmut qeshqiri Uyghur diyarida yétishken ulugh zatlardur. Bular we bularning eserlirige türkiyediki derslik kitabliridimu orun bérilgen. Bularningmu oxshashla Uyghurlarni tonutushta roli zor bolmaqta. “Uyghurnét” tor gézitining bash tehriri hamut köktürk ependi bu heqte toxtaldi.

Xelq'araliq mexmut qeshqiri hékaye yézish musabiqisining tunji qétimliq musabiqiside türkiyedin asuman güzelje xanim “Köch” namliq hékayisi bilen birinchi bolghan. Ikkinchi qétimliq musabiqide ezerbeyjanliq ejder oq birinchi, üchinchi qétimliqida qazaqistandin rozi oraz birinchi, tötinchi qétimliqida iranning shimaliy ezerbeyjan rayonidin gafur imamzade xiyawining hékayisi birinchi bolup bahalan'ghan idi.