Chaghan kéchilikidiki Uyghur-xitay inaqliq programmiliri eyibleshke uchridi

Xitayning 2017-yilliq chaghan kéchilikidiki Uyghur-xitay inaqliqi teshebbus qilinip, milletler ittipaqliqi medhiyilen'gen programmiliri, xitay hökümet taratqulirida “Uyghur-xitay bir a'ile kishiliridek inaq weziyetning simwoli” dep medhiyelendi. Emma xitaydiki ijtima'iy alaqe torlirida, bu yilliq chaghan kéchilikidiki programmilar xitayning chaghanliq sen'et kéchilik tarixidiki eng qizillashqan “Saxta milliy inaqliq medhiyilen'gen” tétiqsiz programmilar bolghanliqi qeyt qilinip qattiq tenqidke uchridi.

Chet'ellerdiki Uyghur pa'aliyetchiler bu yilliq chaghanliq kéchilik heqqide toxtilip, Uyghurlarning milliy örp-aditi we ghururi depsende qilinidighan bundaq siyasiy teshwiqatlirining Uyghurlardiki naraziliq keypiyatini téximu kücheytidighanliqini agahlandurdi.

Xitay hökümet taratqulirining Uyghur diyaridiki milliy inaqliq medhiyelinidighan, muqimliq tekitlinidighan teshwiqat xewerliri yillardin buyan dawamlishiwatqan bolup, xelq tori, shinxu'a agéntliqi qatarliq hökümet xewerlirining bu yilliq chaghanliq sen'et kéchiliki heqqide yézilghan “Chaghanliq kéchilikte milliy inaqliq rohini namayan qilghan ‛tordiki cholpan texey yurtigha qaytti‚, ‛xushal-xuram chaghanni tebrikleyli‚ namliq itotta tengritagh muhebbiti medhiyelendi” serlewhelik maqaliliride chaghan kéchilikidiki milliy ittipaqliq we milletler arisidiki méhri-muhebbet eks etken sen'et nomurlirining alqishqa érishkenliki medhiyelendi.

Emma, xitay hökümet taratquliridiki xewerlerning eksiche, xitay tordashliri 2017-yilliq chaghanliq kéchilik heqqide yazghan inkaslirida, yéqinqi birqanche yildin buyan bu xil siyasiy teshwiqat tüsi barghanche qoyuqlashqan chaghanliq kéchiliklerdin heqiqiy bedi'iy zoq alalmighini üchün programmini axirghiche dawamlashturup körüshke rayi yoqluqi hetta körmeydighanliqini bildürüshken.

Xitayning sinna torida bu yilliq chaghan kéchilikini tenqidligen tordashlar yene, nuqtiliq halda chaghanliq kéchilikte medhiyelen'gen Uyghur, tibet, mongghul qatarliq xitay bolmighan xelqlerning xitay döliti we kompartiyisidin minnetdarliqi, saxta bext tuyghusi we milliy inaqliq medhiyelen'gen programmilar üstide toxtilip, xitay hökümitining bu xil tétiqsiz siyasiy teshwiqatliridin nepretlinidighanliqini bildürgen.

Uyghur diyaridin radiyomiz ziyaritini qobul qilghan sung ependi, xitayning chaghanliq sen'et kéchilikining ochuq-ashkara siyasiy teshwiqat ikenlikini tenqidlep “Men 80-yillardiki déng shawping zamanidin tartipla chaghanliq kéchilikni körüp kéliwatimen. Her dewrdiki chaghan kéchilikide siz ding shawping, jyang zémin, xu jintaw we hazirqi dölet rehbiri shi jinpingning siyasiti qatarliqlarning emeliyette oxshash bir liniyide méngiwatqanliqini körisiz. Men körgen chaghan kéchiliklirining hemmisining oxshash bir siyasiy mezmuni bar, u bolsimu kompartiye rehberlikini we xitay xelqining atalmish bextlik turmushini eks ettürüsh. Méningche, yillardin buyan dawamlishiwatqan chaghanliq sen'et kéchiliki hergizmu xelqning sen'et kéchiliki emes, belki kompartiyining sen'et kéchiliki, kompartiyining bayrimi. Yeni kompartiyining xelqqe meniwi jehettin mest qilghuchi zeherlik tumanni oq qilip atidighan, xelqni bu xil meniwi zeherni efyün'gha xumar bolghandek sümürüshke mejburlaydighan siyasiy teshwiqat küni” dédi.

Chet'ellerdiki siyasiy analizchilardin amérikidiki Uyghur kishilik hoquq programmisining tetqiqatchisi zubeyre xanim,xitay hökümitining yillardin buyan dawamlashturup kéliwatqan bu xil siyasiy teshwiqat tüsi qoyuq bolghan sen'et programmiliri heqqide toxtilip, bu xil teshwiqatlarning xitay tordashliri tenqidligendek, mexsus puqralarning méngisini yuyush meqsitidiki “Meniwi efyün” bolupla qalmastin, yene mexsus Uyghurlargha xitay medeniyitini téngish, Uyghurlardiki milliy adet we milliy rohini haqaret qilidighan chakina wasitiler arqiliq Uyghurluq milliy kimlikini yoqitishni meqset qilghanliqini ilgiri sürdi.

Zubeyre xanim yene, xitay ijtima'iy alaqe torlirida xitay tordashlirining qattiq tenqidige uchrighan bu xil milliy kemsitish we haqaret tüsi qoyuq bolghan sen'et programmilirigha qarita néme üchün Uyghur tordashlirining naraziliq inkaslirining shu qeder azliqi diqqet qozghaydighanliqini bildürüp, xitay hökümet da'irilirining Uyghurlargha qarita yürgüzüwatqan qattiq basturush siyasiti Uyghurlarni nöwette bu xil buruqtum haletke mehkum qilghanliqini, emma bu halet uzun dawamlashmaydighanliqini, milliy ghururi depsende qilin'ghan, qattiq basturushqa uchrawatqan Uyghurlarning xitay hökümitining milliy zulumigha bolghan qarshiliq keypiyatining barghanche küchiyip, qarshiliq heriketlirining köpiyishige seweb bolidighanliqini agahlandurdi.