Mirsultan osmanof ömrining axirqi waqitlirighiche Uyghurshunasliq tetqiqatini dawamlashturghan

Merhum mirsultan osmanof ependi qedimki Uyghurche we chaghatayche qol yazmilar toghrisida tetqiqat élip barghan bérlin dölet kutupxanisi.

Ataqliq tilshunas, hazirqi zaman Uyghur tili we di'aléktliri tetqiqatidiki dangliq ustaz, chaghatay tili tetqiqatigha zor töhpilerni qoshqan we türkologiye saheside yüzligen Uyghur we chet'ellik tetqiqatchilarni terbiyeligen mirsultan osmanof ependi 2017-yili 12-ayning 1-küni seherde ürümchide 88 yéshida alemdin ötti. U, hayat waqtida yashinip qalghanliqigha qarimay köp sanda Uyghurche we chaghatayche qol yazmilarni tépip Uyghur tetqiqat xezinisige qoshqan.

Bu heqte téléfon ziyaritimizni qobul qilghan tilshunas, uning küy'oghli doktor ablet semet ependi, merhum mirsultan osmanofning ömrining axirqi yillirida chet'elge chiqish pursitige ige bolghanliqini, uning buni purset dep bilip, türkiyede, bérlin we wiyéna kutupxanilirida saqliniwatqan qedimki Uyghurche we chaghatayche qol yazmilar toghrisida tetqiqat élip barghanliqini bayan qildi.

Mirsultan osmanof 85 yéshida gérmaniyening bérlin dölet kütüpxanisigha bérip izdinish netijiside burun osmanliche yaki tatarche dep tizimlinip qalghan qol yazmilarni Uyghurche dep tizimlitip, bezilirini köpeytip Uyghur diyarigha élip kétip yash tetqiqatchilarning tetqiq qilishigha sun'ghan. Doktor ablet semet ependi bu heqte toxtaldi.

11-Esirde ötken mutepekkur yüsüp xas hajip yazghan “Qutadghu bilik” namliq eserning misir, perghane we wiyéna nusxiliri mewjut bolup, mirsultan osmanof 85 yashqa kirip qalghinigha qarimay awstriyening paytexti wiyénagha bérip, dölet kutupxanisida saqliniwatqan nusxisini yéngidin sherhileshke tirishqan bolsimu ömri yar bermigen.

Doktor ablet ependi, merhum ustaz mirsultan osmanof ependining gollandiye, shiwétsiye we en'gliyede saqliniwatqan chaghatayche qol yazmilarning köpini öz közi bilen körüp chiqqanliqini, bayan qildi.

Hazirqi zaman Uyghur tili we di'aléktliri tetqiqatidiki dangliq ustaz, chaghatay tili tetqiqatchisi mirsultan osmanof Uyghurshunasliq saheside yüzligen Uyghur we chet'ellik tetqiqatchilarni terbiyeligen. Doktor ablet semet ependi bu heqte toxtaldi.

Merhum mirsultan osmanof qedimki Uyghur tili, shundaqla chaghatay tili tetqiqatidiki yéngiliqliri türkiyediki türkologlarning teqdirlishige érishti. Tonulghan türkolog, proféssor doktor osman fikri sertqaya ependi uninggha yuqiri baha bérip mundaq dédi: “U, ‛qutadghu bilik‚ ni yéngidin terjime qilghan idi. Uning qedimki Uyghur élipbesi bilen ereb élipbesi bilen yézilghan nusxisini yéngidin terjime qildi. Réshit rexmeti arat oqughan bezi söz-ibarilerning hazirqi zaman Uyghur tilidiki menisini asas qilip turup terjime qildi”.

Proféssor doktor osman fikri sertqaya ependi, mirsultan osmanofning 86 yéshigha kirgendimu yéngi kitabi neshr qilin'ghan büyük alim ikenlikini bayan qilip mundaq dédi: “Özining qaraxaniyche, chaghatayche we hazirqi zaman Uyghur tili heqqide qimmetlik eserliri bar idi. Büyük bir alim idi. 88 Yéshida alemdin ötti, emma 86, 85 yéshidiki waqitlirida neshiriyatlarda kitabliri neshrdin chiqqan idi. U, ornini toldurghili bolmaydighan ulugh alim idi”.

Istanbuldiki béykent uniwérsitéti oqutquchisi meghpiret kamal yunusoghli xanim mirsultan osmanofni Uyghurlarning menggü untumaydighanliqini, chünki u tetqiqatliri bilen Uyghur xelqining qelbide chongqur orun alghanliqini tekitlidi.

Mirsultan osmanof türkiyedimu yaxshi tonulghan türkolog bolup, türkiye til tetqiqat idarisi mudiri proféssor doktor mustafa qachalin ependi öz idarisining tor bétide mexsus matem xéti élan qilip, mirsultan osmanofning wapatining türkologiye sahesi üchün zor bir yoqitish bolghanliqini tekitlidi. Qizi aysimaning éytishiche, merhumning wapat bolghanliq toghrisidiki xewer tarqalghandin kéyin dunyaning herqaysi jayliridiki tonulghan türkologlar téléfon qilip, xet yézip öz teziyelirini bildürüshti.