Rusiyelik dangliq Uyghur naxshichi murat nasirof ana yurtigha qaytip kélishni arzu qilghan

Murat nasirof

Melumki, ötkenki esirning axiri we 21-esirning bashlirida rusiye muzika hem naxsha sen'itide öchmes iz qaldurup ketken shexslerning biri Uyghur perzenti murat nasiroftur.

Murat nasirof 1969-yili almata shehiride tughulghan bolup, uning a'ilisi 1962-yili Uyghur élidin qazaqistan'gha köchüp chiqqandin kéyin, anisi xatirem uzun yillar plastmas buyumliri zawutida, dadisi isma'il bolsa, taksichi bolup ishligen. U shundaqla sazende we naxshichimu bolghan. Murat ottura mektepni tamamlighandin kéyin, eskerlik burchini atqurup kélip, moskwadiki gnésin muzika mektipide bilim aldi. 1991-Yili yalta shehiride ötken sen'et musabiqiside bash mukapatqa muyesser bolup, ataqliq rus sen'etchilirining yuqiri bahasigha érishken. Shuningdin kéyin naxsha ijat qilish we ijra qilishta u yene köpligen utuqlargha érishken, rus tilidiki toplamliridin tashqiri yene uning 2004-yili Uyghur tilida “Qaldim yalghuz” naxshilar toplimi yoruqqa chiqti.

Murat a'ilining eng kenjisi bolup, uning nijat we rishat dégen ikki akisi, peridem we marita dégen ikki hedisi bar.

Talantliq naxshichi murat nasirof 2007-yili 20-yanwarda moskwada paji'elik wapat boldi. U almataning Uyghurlar köp olturaqlashqan zarya wostoka mehelliside depn qilindi. Uning ijadiyiti heqqide köpligen maqaliler yézildi, xatire murasimliri ötküzüldi.

Biz murat nasirofning baliliq we yashliq chaghliri heqqide uning anisi xatirem nasirowa we chong anisi bedigül hajiyéwa bilen söhbet élip barduq:
‏-Muratning naxshichi bolidighanliqini ilgiri bayqidinglarmu? mektepte qandaq oqughan idi?

Anisi xatirem: ‏-uni naxshichi bolidu dep oylapmu baqmaptuq. Kichik waqtida ashxanida ish qilghanda üstelge dasqan sélip qoysam, chömüch bolamdu, kepkür bolamdu, shularni jaranglitip oynatti, héchqandaq oyunchuqmu oynimaytti. Oqushta yaxshi, bolupmu hésabta küchlük idi. Amma uning oqushta chékinip qalghinining sewebi 1987-yili noyabirda u armiyige ketti.

Chong anisi bedigül:‏-esli muratning ustixinida bar, dadisi isma'il hem naxshichi, hem sazende idi. U herbiy rayonda korpusning naxshichisi idi. Shuning üchün murat dadigha tartqan hem qénida bar. Emma murat peqet naxshichila emes, pendimu, oqushtimu elachi bolghan. U hésabta küchlük bolghachqa bashqa penlerdimu küchlük boldi. Kéyinki waqitlarda murat bir az chüshüp qaldi.

‏-Herbiy septe xizmet qiliwatqan chaghlirida sen'et bilen shughullan'ghanmu?

Anisi xatirem: ‏-armiyige kétip, u yerdimu bir ish bilenla shughullanmaydighu. Özi bir bulunggha kiriwélip, ilham kélip qalghan chaghlirida yaghachni ne gitara, ne tembirge oxshitip chélip, naxsha éytattiken. U yaq, bu yaqqa mangghan bashliqliri buni körüp, bu balida bir talantning barliqini bayqighan. Ular murattin naxsha éytishni yaki saz chélishni bilemsen, dep sorighinida u “Elwette bilimen” dep jawab bergen éken hem sorighanlirini orunlap bergen. Murat kichik waqtida dadisi isma'il bilen meshrep oynighanlirimizda yénimizgha kirip olturuwalatti hem dadisining éytqan naxshilirini tingshatti. Bezide dadisigha dutar yaki iskiripka chalimen dep yalwuratti. Mektepke bérishtin ilgirimu, mekteptimu gitar oynighan hem naxshimu éytqan. Mektep sen'et guruppisining naxshichisi idi. Armiyige barghanda ene shu mekteptiki melumatlirini bashliqliri körgen. U armiyede “Golubiyé béréti” guruppisigha qatnashqan.

‏-Armiyidin kélip néme bilen shughullandi?

Anisi xatirem: ‏-armiyidin almatagha qaytip keldi. Andin oqushqa chüshimen dep moskwagha ketti. Oqushqa chüshüp, qarawul bolup ishlidi, kocha süpürdi, qacha-qomuch yuydi. Shundaq qilip, besh yil oqudi. Bir yildin kéyinla u musabiqige qatniship, birinchilikni aldi. Üch yildin kéyin baliliq boldi. 1997-Yili oqushni tamamlidi, andin kéyin uning atiqi chiqishqa bashlidi.

‏-Yurtigha qaytip kélidighan oyi bolghanmu?

Anisi xatirem: ‏-qaytip kélidighan oyi bar idi. 2000-Yili oghli tughulghanda yoldishim bilen moskwagha étini qoyidighan'gha barghan iduq. Yoldishim bir az turup, bu yerdiki shara'itqa könelmey kétip qaldi, men bolsam qiriq süyini quyup, qaytip keldim. Étini hakim dep qoyduq. Ular xush bolup qaldi. Murat özimu kélip ‏-kétip yüretti. 2003-Yili yoldishim tügep ketti. Shu waqitta ular bala-chaqisi bilen kélip, bir hepte turup ketti.