Tonulghan wén'giriyelik antropolog alim almatadiki Uyghur mektipini ziyaret qildi

Tonulghan wén'giriyelik antropolog alim, “Madyar-turan” fondining re'isi andrash jolt biro ependige Uyghur doppisi we ton kiydürüldi. 2016-Yili 26-noyabir, almata.

26-Noyabirda almata shehirining dostluq mehellisige orunlashqan abdulla rozibaqiyéf namidiki 153-mektep-gimnaziyede tonulghan wén'giriyelik antropolog alim, “Madyar-turan” fondining re'isi andrash jolt biro bilen uchrishish murasimi bolup ötti. Méhmanni mektep oqughuchiliri Uyghur milliy kiyimliride, naghra-karnay we shox ussullar bilen daghdughiliq qarshi aldi. Mezkur uchrishishqa ziyaliylar, Uyghur jem'iyetlik birleshmiler hem ammiwi axbarat wasitiliri wekilliri, ustazlar, oqughuchilar we bashqilar qatnashti.

Melumki, andrash biro qedimiy xazar qaghanliqi térritoriyisidiki wén'gr hem qedimiy türkiy xelqlerning köchüp-qonush jeryanlirini tetqiq qilish bilen shughulliniwatqan alimdur. U ötken yili wén'giriye hökümiti bash ministiri wéktor orban yolbashchiliqidiki chong wekiller guruppisi terkibide qazaqistanda bolghan idi.

Uchrishish “Bahar” ussul ansambilining qollishida “Qazaqistan” naxshisi bilen bashlandi. Murasim riyasetchiliri mezkur uchrishishning qazaqistan jumhuriyiti musteqilliqining 25 yilliqi harpisida ötüwatqanliqini, buningdin bir nechche yil ilgiri andrash bironing teshebbusi we alahide küch chiqirishi bilen deslepki xelq ara hun-türk qurultiyining gherbiy qazaqistan wilayitide ötkenlikini tekitlidi shundaqla mezkur qurultayning qérindash türk xelqlirining munasiwetlirini mustehkemleshni, tarixini öginishni, medeniyitini, örp-adetlirini saqlap qélishni meqset qilip, bügünki kün'giche bu yönilishte chong ishlarning élip bériwatqanliqi alahide qeyt qilindi.

Murasimda sözge chiqqan andrash biro honlarning kélip chiqish tarixi, wén'gr xelqi we türkiy xelqler arisidiki tughqanchiliq alaqiliri heqqide léksiye oqudi. Murasim dawamida “Yipek” shirkitining mudiri waqqas memedinof, gimnaziye mudiri shawket ömerof alim tetqiqatlirining ehmiyitini yuqiri bahalap, uninggha zor utuqlar tilidi.

Radi'omiz ziyaritini qobul qilghan “Yipek” shirkitining mudiri waqqas memedinof andrash bironi sekkiz yildin buyan yaxshi bilidighanliqini, hun-türk qurultiyining bir nechche yighinlirida uning bilen bille bolup, yéqinliship ketkenlikini, bu qurultaylargha dunyaning köpligen elliridin Uyghur ziyaliylirining qatnashqanliqini, bu jehette Uyghurlarning bay medeniyitining, sen'itining terghib qilin'ghanliqini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Mushu on yilning ichide yawropada Uyghurlarni nahayiti köp tonup ketti. Buninggha birinchi yol échip bergen, méningche, mushu andrash biro. Biz uninggha teshekkür bildürimiz. Bügün mana u mektepke bérip, yashlar bilen körüshsem, tughqanchiliqimizning qanchilik yéqinliqini bildürüp ketsem dep, waqit tépip kelginige rehmet. Hazir intérnétta Uyghurlar qandaq millet dep yawropadiki xelqler bizning tariximizni, hazirqi mesililirimizni yaxshi bilip, bizge qarita közqarishi bashqa boluwatidu”.

Waqqas memedinof shundaqla wén'giriye dölet rehberlikining Uyghurlargha bolghan munasiwiti heqqidimu toxtaldi.

Uchrishish dawamida andrash biro shundaqla gimnaziye oqughuchilirining oqushi, mu'ellimlerning ish-pa'aliyiti, gimnaziye tarixi bilen yéqindin tonushti.

Radi'omiz ziyaritini qobul qilghan el-farabi namidiki qazaq milliy uniwérsitétining proféssori shéripjan nadirof bu uchrishishning Uyghurlar üchün intayin muhim bolghanliqini, andrash biro ependi yürgüzüwatqan tetqiqatlarning peqet Uyghurlar üchünla emes, belki Uyghurlargha tughqan bashqimu xelqler üchün kélechikining zor ikenlikini ilgiri sürüp, mundaq dédi: “Andrash ependi özining nutqida Uyghur we majar xelqi arisidiki tarixiy, génétikiliq we medeniy birlikni ilmiy we adettiki tilda oqughuchilargha yetküzüp berdi. Sewebi mundaq alimlar kelse, oqughuchilar üchün köpligen oy-pikirni qozghitip, ularni tetqiqat ishlirini ishleshke mejbur qilidu”.

Sh. Nadirof uzun yillar mabeynide andrash bironing bashqa türkiy xelqler bilen birlikte Uyghurlarning jem'iyetlik, ilmiy, medeniy teshkilatliri, türkiy xelqlerning her xil fondliri bilen birlikte ish élip bériwatqanliqini tekitlidi.
Uchrishish dawamida qedimiy Uyghur xelqining nechche ming yilliq uzun tarixiy tereqqiyat jeryanida özlirining ijadkarliq rohini jari qildurup, pem-parasiti bilen cheksiz mol we parlaq medeniyet miraslirini yaratqanliqi, dunya medeniyitige özining menggü öchmes töhpisini qoshqanliqi bilen pexirlinishke heqliq ikenliki otturigha qoyuldi. Natiqlar Uyghurlar aldida “Ming öy” yadikarliqi, tam resimliri yadikarliqliri, gilem toqush medeniyiti, “Uyghur on ikki muqami” we shuninggha oxshash bibaha yadikarliqlarni buningdin kéyinmu chongqur we hertereplime öginish oxshash chong wezipilerning turghanliqini bildürdi.

Uchrishish dawamida gimnaziye oqughuchiliri teripidin teyyarlan'ghan konsért programmisi körsitilip, ulardiki shé'ir, ussul, naxsha we sazlar Uyghurlardin tashqiri, bashqimu türkiy xelqlirining ötmüsh tarixini, medeniyitini, sen'itini, arzu-armanlirini öz ichige aldi.