Қазақистандики даңлиқ “яшлиқ” ансамбилиниң қурулуш тарихи

Өткән әсирниң 70-йиллиридин башлап қазақистанда башқа хәлқләр билән бир қатарда уйғурларниңму заманиви явропа истилидики ансамбиллири мәйданға келип, улар хәлқниң алаһидә алқишиға сазавәр болған иди. Әнә шундақ сәнәт гуруппилириниң бири алмата шәһиридә қурулуп, у “яшлиқ” дәп аталди. Бу ансамбилниң қурулушида болупму өз вақтида қазақистандики кино ишләш студийисиниң әң яш артислириниң бири болуп, бир нәччә филимларға чүшкән, андин қуддус ғоҗамяроф намидики җумһурийәтлик дөләт уйғур музикилиқ комедийә тиятириниң мудири болған, үч мәртәм қазақистан парламенти алий кеңишигә әза болған мурат әхмәдийеф, уйғур тиятириниң баш режиссори лавазимини атқурған ялқунҗан шәмийеф, атақлиқ қизиқчи мәхмут дәрайеф, шундақла қәһриман иминоф, азад рәзәмоф қатарлиқлар алаһидә рол ойниған иди.

“яшлиқ” ансамбили 1975-йилниң ахирида қурулған болуп, уни бәрпа қилғучилар уйғур тиятирида ишләватқан, бәзилири болса, сәнәт мәктәплиридә оқуватқан пәйт иди. Ансамбил өз тарихи җәрянида бир нәччә қетим йеңилинип, ахирқи қетим униң тәркибини, мәсилән, м. Әхмәдийеф, й. Шәмийефларниң пәрзәнтлири тәшкил қилди. Ансамбил өзиниң тунҗи мукапатини 1979-йили пүткүл иттипақлиқ сәнәт көрикидә алған болуп, у биринчи онлуққа кирип, пәхрий ярлиқ билән мукапатланған иди. Андин әрмәнистан пайтәхти йереванда, шундақла ялта шәһиридә өткән җумһурийәтлик вә хәлқара мусабиқиләрдә һәм башқиму көрәкләрдә ғалиб аталди.

41 Йиллиқ тарихқа игә бу ансамбил бүгүнки күндә өз паалийитини вақитлиқ тохтатқан болсиму, уни яңливаштин җанландуруш бойичә ишларниң кетип барғанлиқи мәлум болмақта.

Радийомиз зияритини қобул қилған “яшлиқ” ансамбилини қурғучиларниң бири ялқунҗан шәмийеф кичикидин башлапла болупму гитара охшаш әсвапларда ойнашниң маһири болуп, у шу ансамбилниң аяққа турушида асаслиқ рол ойниған. Ансамбил қурулған пәйттә өзиниң сәнәт мәктипидә оқуватқанлиқини әсләп у мундақ деди: “өз вақтида қазақ миллий университетида ансамбил қуруш адәткә айланған иди. Мәнму шундақ бир ансамбилниң әзаси болдум һәм һәр қандақ сәнәт кечиликлирини өткүзәттуқ. Шу вақитта мәндә өзимизниң шундақ бир ансамбилини қуруш ойи пәйда болди.”

Й. Шәмийефниң ейтишичә, у вақитларда совет иттипақида “досмуқасан”, “айгүл”, “ялла”, “песняри”, “самосвети” охшаш ансамбиллар пәйда болуп, бу өз нөвитидә уйғур яшлириғиму қаттиқ тәсир қилған иди. Улар ансамбил қуруш үчүн мәшиқ қилиш орнини изләштә, ансамбилни саз әсваблири билән тәминләштә көп қийинчилиқларға дуч кәлгәнликини ейтип, йәнә мундақ деди: “биздә қазақ балиси, йәни атақлиқ нахшичи вә композитор сейдулла байтерекофму болди. У наһайити талантлиқ болуп чиқти. Асасий әсвапларни азад рәзәмоф азад йезисидин тапти. Мирхелил халметоф болса мәшиқлиниш орнини шәһәрдики 10-мәктәптә тапти. Мәктәп йепилип, кәчтә тәйярлинидиған болдуқ вә бир программа тәйярлиған болдуқ.”

Й. Шәмийеф “яшлиқ” ансамбилиниң дәсләптә “апақ тошқанлар”, “атуш” охшаш нахшиларни орунлиғанлиқини, ансамбил үчүн мәхсус нахша язғучилар болмиғанлиқтин асасән мурат әхмәдийефқа көп үмид қилғанлиқини, балиларниң бир яқтин оқуп, йәнә бир яқтин ишләп, бу ансамбилни аяққа турғузғанлиқини илгири сүрди.

Ансамбилниң дәсләпки программиси тәйяр болуп, уни қобул қилишқа шу вақиттики уйғур тиятири мудири, атақлиқ композитор икрәм мәсимоф вә башқиму даңлиқ композиторлар, бәдиий кеңәш әзалири қатнашқан иди.

Ансамбил қурғучилириниң йәнә бири мәхмут дәрайеф болса, өзиниң м. Әхмәдийеф билән қандақ қилип тонушқанлиқини мундақ дәп әслиди: “бир күни у келип пиланлирини ейтти. У нахшилар уйғурчә болуш керәк, бу һәқтә һечкимниң билмәслики керәк деди. Униң тонушлири көп болғанлиқтин, мәктәпләрниң заллирини келишивалди. Әң муһими, бизни тиятир қоллиди.”

М. Дәрайеф дәсләпки күнләрдә әһвалниң наһайити қийин болғанлиқини, шундақтиму хәлқниң қоллап-қувәтлишиниң асаслиқ рол ойниғанлиқини тәкитлиди.