Qazaqistandiki dangliq “Yashliq” ansambilining qurulush tarixi
2016.07.26

Ötken esirning 70-yilliridin bashlap qazaqistanda bashqa xelqler bilen bir qatarda Uyghurlarningmu zamaniwi yawropa istilidiki ansambilliri meydan'gha kélip, ular xelqning alahide alqishigha sazawer bolghan idi. Ene shundaq sen'et guruppilirining biri almata shehiride qurulup, u “Yashliq” dep ataldi. Bu ansambilning qurulushida bolupmu öz waqtida qazaqistandiki kino ishlesh studiyisining eng yash artislirining biri bolup, bir nechche filimlargha chüshken, andin quddus ghojamyarof namidiki jumhuriyetlik dölet Uyghur muzikiliq komédiye tiyatirining mudiri bolghan, üch mertem qazaqistan parlaménti aliy kéngishige eza bolghan murat exmediyéf, Uyghur tiyatirining bash rézhissori lawazimini atqurghan yalqunjan shemiyéf, ataqliq qiziqchi mexmut derayéf, shundaqla qehriman iminof, azad rezemof qatarliqlar alahide rol oynighan idi.
“Yashliq” ansambili 1975-yilning axirida qurulghan bolup, uni berpa qilghuchilar Uyghur tiyatirida ishlewatqan, beziliri bolsa, sen'et mektepliride oquwatqan peyt idi. Ansambil öz tarixi jeryanida bir nechche qétim yéngilinip, axirqi qétim uning terkibini, mesilen, m. Exmediyéf, y. Shemiyéflarning perzentliri teshkil qildi. Ansambil özining tunji mukapatini 1979-yili pütkül ittipaqliq sen'et körikide alghan bolup, u birinchi onluqqa kirip, pexriy yarliq bilen mukapatlan'ghan idi. Andin ermenistan paytexti yéréwanda, shundaqla yalta shehiride ötken jumhuriyetlik we xelq'ara musabiqilerde hem bashqimu köreklerde ghalib ataldi.
41 Yilliq tarixqa ige bu ansambil bügünki künde öz pa'aliyitini waqitliq toxtatqan bolsimu, uni yangliwashtin janlandurush boyiche ishlarning kétip barghanliqi melum bolmaqta.
Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan “Yashliq” ansambilini qurghuchilarning biri yalqunjan shemiyéf kichikidin bashlapla bolupmu gitara oxshash eswaplarda oynashning mahiri bolup, u shu ansambilning ayaqqa turushida asasliq rol oynighan. Ansambil qurulghan peytte özining sen'et mektipide oquwatqanliqini eslep u mundaq dédi: “Öz waqtida qazaq milliy uniwérsitétida ansambil qurush adetke aylan'ghan idi. Menmu shundaq bir ansambilning ezasi boldum hem her qandaq sen'et kéchiliklirini ötküzettuq. Shu waqitta mende özimizning shundaq bir ansambilini qurush oyi peyda boldi.”
Y. Shemiyéfning éytishiche, u waqitlarda sowét ittipaqida “Dosmuqasan”, “Aygül”, “Yalla”, “Pésnyari”, “Samoswéti” oxshash ansambillar peyda bolup, bu öz nöwitide Uyghur yashlirighimu qattiq tesir qilghan idi. Ular ansambil qurush üchün meshiq qilish ornini izleshte, ansambilni saz eswabliri bilen teminleshte köp qiyinchiliqlargha duch kelgenlikini éytip, yene mundaq dédi: “Bizde qazaq balisi, yeni ataqliq naxshichi we kompozitor séydulla baytérékofmu boldi. U nahayiti talantliq bolup chiqti. Asasiy eswaplarni azad rezemof azad yézisidin tapti. Mirxélil xalmétof bolsa meshiqlinish ornini sheherdiki 10-mektepte tapti. Mektep yépilip, kechte teyyarlinidighan bolduq we bir programma teyyarlighan bolduq.”
Y. Shemiyéf “Yashliq” ansambilining deslepte “Ap'aq toshqanlar”, “Atush” oxshash naxshilarni orunlighanliqini, ansambil üchün mexsus naxsha yazghuchilar bolmighanliqtin asasen murat exmediyéfqa köp ümid qilghanliqini, balilarning bir yaqtin oqup, yene bir yaqtin ishlep, bu ansambilni ayaqqa turghuzghanliqini ilgiri sürdi.
Ansambilning deslepki programmisi teyyar bolup, uni qobul qilishqa shu waqittiki Uyghur tiyatiri mudiri, ataqliq kompozitor ikrem mesimof we bashqimu dangliq kompozitorlar, bedi'iy kéngesh ezaliri qatnashqan idi.
Ansambil qurghuchilirining yene biri mexmut derayéf bolsa, özining m. Exmediyéf bilen qandaq qilip tonushqanliqini mundaq dep eslidi: “Bir küni u kélip pilanlirini éytti. U naxshilar Uyghurche bolush kérek, bu heqte héchkimning bilmesliki kérek dédi. Uning tonushliri köp bolghanliqtin, mekteplerning zallirini kélishiwaldi. Eng muhimi, bizni tiyatir qollidi.”
M. Derayéf deslepki künlerde ehwalning nahayiti qiyin bolghanliqini, shundaqtimu xelqning qollap-quwetlishining asasliq rol oynighanliqini tekitlidi.