Almatada ötken Uyghur yazghuchilirining yighinida muhim mesililer qaraldi

Ixtiyariy muxbirimiz oyghan
2017.08.28
uyghur-yazghuchilar-yighini.jpg Qazaqistan yazghuchilar ittipaqi Uyghur edebiyati kéngishining uyushturushi bilen ötküzülgen yighin'gha qatnashqan Uyghur yazghuchilirining bir guruppisi. 2017-Yili 28-awghust almata.
RFA/Oyghan

28-Awghustta almatadiki yazghuchilar öyide qazaqistan yazghuchilar ittipaqi Uyghur edebiyati kéngishining uyushturushi bilen yazghuchilar yighini bolup ötti. Uninggha asasen qazaqistan yazghuchilar ittipaqining ezaliri qatnashti. Yighinni achqan Uyghur edebiyati kéngishining bashliqi exmetjan hashiri omumen qazaqistan yazghuchiliri, shu jümlidin Uyghur yazghuchiliri aldida turghan muhim mesililer, qazaqistan prézidénti nursultan nazarbayéfning memliketni aldinqi qatarliq döletler qatarigha kirgüzüsh boyiche ilgiri sürüwatqan teshebbusliri heqqide öz pikirliri bilen ortaqlashti.

Yighin kün tertipide memliket prézidéntining “Kélechekke nishan: meniwi yéngilinish” programmisi boyiche pa'aliyetler élip bérish, qazaqistan yazghuchilirining eserlirige qelem heqqi bérish, satirik yazghuchi, “Shepqet show” tiyatirining mudiri shawket nezerofning 60 yilliq tewellutini ötküzüsh, yéqin arida yarkent shehiridiki xélil hemrayéf namidiki Uyghur ottura mektipining yéngi bénasini échish murasimigha qatnishish we bashqimu mesililer qaraldi.
Yighin dawamida sözge chiqqan yazghuchilar gülbehrem xoshayéwa, shawket nezerof, abliz hézim we bashqilar mezkur mesililer boyiche öz pikirlirini otturigha qoydi.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan Uyghur edebiyati kéngishining bashliqi, yazghuchi we dramatorg exmetjan hashiri qazaqistan prézidénti nursultan nazarbayéfning “Kélechekke nishan: meniwi yéngilinish” programmisi asasida, shu programma rohida bu yili yazghuchilarning eserlirini sétiwélish, yoruqqa chiqirish we terghib qilish mesililirining qolgha élin'ghanliqini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Her bir yazghuchining bügünki hayatimizni, tirikchilikimizni, xelqler dostluqini körsitidighan bedi'iyliki yuqiri yéngi eserlirini hökümet sétiwélish hem uni chiqirish mesilisi yéshildi. Bügün mushu mesilini qariduq, hemme yazghuchilar buni qollidi, prézidéntimizning ghemxorluqigha apirin déyishti. Yazghuchilirimiz öz eserlirini qazaqistan medeniyet we axbarat ministirliqigha ewetidighan boldi. Ularning eserliri dölet mülkige aylinidu. Bu nahayiti chong jawabkarliq.”

E. Hashirining pikriche, Uyghur yazghuchiliri bu idarige özlirining idiyewiy jehettin yuqiri derijidiki eserlirini bérishi lazimdur. Qazaqistan musteqilliq alghandin buyan bu qazaqistan hökümiti teripidin yazghuchilargha qiliniwatqan chong ghemxorluqning ülgisi bolup, bu yazghuchilardin yenimu tirishchanliqni, ijadiy ishleshni, öz wezipilirige jawabkarliq bilen qarashni telep qilmaqchi. E. Hashiri shundaqla bügünki hayatning sirlirini échip béridighan, xelqni terbiyileydighan yaxshi eserlerning yézilishida yazghuchilarni mushundaq yollar bilen righbetlendürüshning, ilhamlandurushning muhim ikenlikini körsitip, yene mundaq dédi: “Mushu séntebir éyining 15giche yazghuchilirimiz oylinip, shu musabiqige özlirining yaxshi eserlirini ewetip bérishni wede qildi. Démek, shu eserlerni hökümet sétiwalsa, pütünley shu hökümet fondida qalidu. Bu, men oylaymenki, nahayiti chong ghemxorluq. Bizning edebiyatimizning pütünley qazaqistan medeniyitige qoshqan hessisi bar, mana mushuni xelqqe yetküzünglar dewatidu. Bügün adem pütün wujudi, qelbi bilen özgirish kérek dewatidu. Bu özgirish heqiqeten öz méwisini béridu, dep hésablaymen.”

Öz waqtida qazaqistan Uyghur edebiyatida ziya semedi, hézmet abdullin, iliya bextiya, xélil hemrayéf, jamalidin bosaqof, dolqun yasin, mesümjan zulpiqarof oxshash köpligen talantliq sha'ir we yazghuchilar ijad qilghan bolup, ular Uyghur edebiyatining güllinishige salmaqliq töhpe qoshqan idi. Bügünki künde bu yönilishte abliz hézim, abdughopur qutluqof, exmetjan hashiri, yehya tayirof, xurshidem ilaxunowa, ilaxun hoshurof, jemshit rozaxunof, abduxaliq mahmudof, muhemmet'imin obulqasimof qatarliq péshqedem edibler, shundaqla bir top ottura yashtiki yazghuchilar hem yashlar proza, shé'iriyet we dramatorgiye sahaliri yönilishliride ijad etmekte.

Sha'ir abliz hézimning qarishiche, hazir qazaqistandiki Uyghur yazghuchilirining hemmisi dégüdek öz eserlirini shexsiy yaki hamiylar xirajitide neshr qilmaqta. Ikkinchidin, mezkur eserlerni tarqitishmu jiddiy mesililerning birige aylanmaqta. A. Hézim yazghuchilarning ene shundaq maddiy we meniwi qiyinchiliqlargha qarimay, öz ijadini dawamlashturup, qazaqistan medeniyitining tereqqiyatigha özlirining bir kishilik hessisini qoshup kéliwatqanliqini ilgiri sürüp, mundaq dédi: “Yazghuchilar hazir eng kembeghel, bashqilarning qoligha qarap qalghudek derijide bolup qaldi. Mushundaq waqitta, dölet yazghuchilargha ghemxorluq qilip, qelem heqqi mesilisini yolgha qoyuptu. Buning özi qazaqistanning bir ewzellikini, nazarbayéf siyasitining barghanche yaxshiliqqa qarap kétiwatqanliqini körsitidu. Shuning üchün biz buninggha rehmet deymiz.”

Kéyinki waqitlarda qazaqistandiki Uyghur yazghuchiliridin, mesilen, exmetjan hashirining “Idiqut”, “Ba'urchuq art tékin”, yehya tayirofning “Köyüwatqan yol”, alimjan bawodinofning “Ötne alem” romanliri, patigül mexsetowaning “Diyanet”, jemshit rozaxunofning “Izgülük yoli”, ilaxun jelilofning “Külke karwini”, ekrem exmetofning “Mexmut qeshqiri” namliq kitabliri we bashqimu köpligen emgekler neshr qilindi. Hazir qazaqistanda bir guruppa yash ijadkarlarmu yétilip chiqmaqta.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.