D u q tokyoda jumhuriyet künlirini xatirilep üch kün pa'aliyet élip barmaqchi

Uyghur teshkilatlirining bildürüshiche, yaponiyening tokyo shehiride 13-noyabir künidin étibaren tarixtiki “Sherqiy türkistan jumhuriyet künliri” ni xatirilesh üchün bir qatar pa'aliyetler élip bérilidiken. Uyghurlar 1933-yili qeshqerde “Sherqiy türkistan islam jumhuriyiti” we 1944-yili ghuljada “Sherqiy türkistan jumhuriyiti” din ibaret ikki jumhuriyet qurghan. Her ikkila jumhuriyet 12-noyabir élan qilin'ghan. Dunya Uyghur qurultiyining orunlashturushi bilen yaponiyede bu ikki jumhuriyet we 12-noyabiridiki “Jumhuriyet künliri” ni xatirilesh üchün üch künlük pa'aliyet orunlashturulghan bolup, pa'aliyetning birinchi küni ikki jumhuriyet heqqide ilmiy muhakime yighini, ikkinchi küni, namayish we axirqi küni eyni waqittiki sherqiy türkistan jumhuriyitide xizmet qilghan xadimlarning qebrisini yoqlash qatarliq pa'aliyetler kün tertip boyiche élip bérilidiken.

Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan d u q ning yaponiyediki wekili doktor turmuhemmet hashim “Sherqiy türkistan jumhuriyet künliri” ni xatirilesh munasiwiti bilen tokyoda ötküzülidighan 13-noyabir künidiki ilmiy muhakime yighini heqqide toxtaldi.

Mezkur muhakime yighinida “Sherqiy türkistanning musteqilliqini, öz teqdirini özi belgilesh hoquqini qolgha keltürüsh herikiti we xitayning yipek yoli pilani” namliq ilmiy tetqiqat maqalisini yighin ehlige sunushni pilanlawatqan, yaponiyede közge körün'gen siyasiy iqtisad penliri doktori, kagoshima xelq'ara uniwérsitétining proféssori sé'iji ependi mezkur tetqiqat maqalisi heqqide toxtilip mundaq dédi: “Men bu qétimqi doklatimda aldi bilen sherqiy türkistan musteqilliqini eng deslepte pilanlighan xoten xelipisi muhemmet'imin bughradin bashlap, tunji sherqiy türkistan islam jumhuriyitining qurghuchiliridin xojiniyaz hajim we ikkinchi qétim ilida qurulghan sherqiy türkistan jumhuriyitining qurghuchiliridin ilixan töre, exmetjan qasimi qatarliq dölet erbablirining dunya qarishi we ularning siyasiy meydanliri heqqide toxtilish bilen birge, dunyada tunji qétim qurulghan sherqiy türkistan islam jumhuriyitining yimirishi heqqidimu toxtilimen.”

Proféssor sé'iji söhbitimiz jeryanida yene, özining doklatida xitay dölet re'isi shi jinpingning “Bir belwagh, bir yol” istratégiyesi heqqidimu alahide toxtilidighanliqini shundaqla xitayning bu pilanni emelge ashurush üchün yipek yolidiki Uyghurlarning kishilik heq ‏-hoquqlirigha hörmet qilish bilen birge, ulargha öz teqdirini özi belgilesh yolini bérishning waqti sa'iti kelgenliki toghrisida özining bir qisim qarashlirini otturigha qoyidighanliqini bildürdi.

Doktor turmuhemmet hashim d u q ning 14-noyabir künidiki tokyoda élip baridighan pa'aliyiti heqqide toxtaldi.

U yene, 15-noyabir tokyodiki Uyghur jama'iti teshkillinip tama qebristanliqidiki “Sherqiy türkistan islam jumhuriyiti” ning wekilliridin tokyoda wapat bolghan merhum général mexmut muhitining akisi musul haji muhiti, toxti begzade qatarliqlarning qebrisini yoqlash we ularning rohigha atap qur'an tilawet qilish pa'aliyitining élip bérilidighanliqini eskertti.

Axirida ziyaritimizni qobul qilghan yaponiyediki Uyghur siyasiy aktiplardin doktor ghalip mijit bu pa'aliyetlerni élip bérishining zor ehmiyiti heqqide toxtilip ötti.

Yuqiriqi awaz ulinishidin tepsilatini anglang.