Istanbulda türkiy tillar diwani ilmiy muhakime yighini ötküzüldi

Istanbulda ötküzülgen türkiy tillar diwani ilmiy muhakime yighinidin bir körünüsh

27-Féwral düshenbe küni istanbul shehirige qarashliq esenler sheherlik hökümetning uyushturushi bilen mehmut qeshqeriy teripidin 11-esirde yézilghan we türk tilining erebche lughiti bolghan türkiy tillar diwani muhakime yighini ötküzüldi. Yildiz téxnika uniwérisitétida échilghan yighin'gha türkiye türk til idarisining bashliqi proféssur mustafa kachalin riyasetchilik qildi we échlish nutiqi sözlidi.

Proféssur mustafa kachalin ependi, 1072-1074-yillar arisida mehmut qeshqeriy teripidin yézilghan we türk tilining erebche lughiti bolghan türkiy tillar diwanining qimmiti, pen-téxinika insanni özige esir qilghan bügünki künde, yéterlik derijide bilinmigenlikini ipadilidi.

Muhakime yighinida, “Türkiy tillar diwanining Uyghurlar üchün ehmiyiti” dégen témida söz qilghan doktur zemire ghuljali, mehmut qeshqeriyning bu esirining 20-esirdin otturilirida bashlap terjime qilinishqa bashlighanliqini bildürüp, xitayda türkiy tillar diwanining terjime qilish xizmiti 20-esirde bashlandi, 1980-yillarning axirliri chaghdash Uyghur tiligha terjime qilin'ghan waqitqiche Uyghurlarning köpinchisi türkiy tillar diwanini bilmeytti, dédi. U yene, mehmut qeshqirining qebrisi toghrisida toxtilip mundaq dédi: “Mehmut qeshqirining qebrisi tünji qétim 1987-yili döletning yardimi bilen rémont qilindi. Kéyin etraptiki Uyghurlarning maddiy imkanliri bilen ikki qétim rimont qilindi.”

Uyghur élida yéqindin buyan yürgüzülüwatqan atalmish qosh til ma'aripi namida emeliyette yekke til ma'aripigha ötkendin kéyin, dersliklerde mehmut qeshqiriyning türkiy tillar diwani dégen esiri heqqide héchbir melumat kirgüzülmigenlikini bildürdi.

Muhakime yighinda,“11-Esirde türk xelqi we türkiy tillar diwani” dégen témida söz qilghan chuqur'uwa uniwéristéti pen-edebiyat fakoltéti uqutquchisi doktor en'gin chétin, 11-esirde türk dunyasixelqining qandaq yashighanliqi, medeniyet sewiyesining qaysi basquchta ikenliki toghrisida toxtaldi.

Doktor en'gin chétin ependi, türkiy tillar diwanidiki 8 ming sözning köpinchisi türk tilida mewjut ikenlikini bildürdi we mundaq dédi: “Türkiy tillar diwani oyun isimlirinimu öz ichige alidu, tepküch dep atilidighan oyun toghrisida bergen melumatlar bek qiziqarliq idi.”

Doktor en'gin chétin ependi sözining axirida, 11-esirde türklerning dezmal qollan'ghanliqi, peley taqighanliqi we yipek qolyaghliq qollan'ghanliqi, türkiy tillar diwanida orun alghan melumatlardin bir qismidur, dédi.

RFA/Arslan

Muhakime yighinda söz qilghan yildiz téxnika uniwéristéti til-edebiyat fakoltéti türk til we edebiyati bölümining oqutquchisi proféssur mehmet ölmez ependi, “Yéngi bir terjime we maqal-temsiller” dégen témida toxtilip, türkchide pütün türk tillirini keng türde öz ichige alghan maqal-temsillerning yoqluqi bir boshluq ikenlikini otturigha qoydi we türkiy tillar diwanida 300 dek maqal-temsil barliqini bildürdi we mehmut qeshqirining maqal-temsillerni söz-ibarilerni téximu chüshinishlik qilish üchün qollan'ghanliqini bildürdi.

Yighin axirida, qatnashquchilargha esenler hökümet bilim öyi oqughuchiliri teripidin teyyarlan'ghan hösnixet nusxiliri teqdim qilindi. Yighin axirida yene, eng qisqa maqal-temsil sözligen üch kishige türkiy tillar diwaniy dégen eser mukapat bérildi.