Türkiyide Uyghurlargha alaqidar kitablar köplep neshr qilinishqa bashlidi
2016.12.16
Yéqindin buyan türkiyening oxshimighan neshriyatiliri teripidin Uyghurlarning tarixi, jughrapiyisi, siyasiti, til-edebiyati we medeniyitige alaqidar kitablar arqa-arqidin neshr qilinishqa bashlidi. Misal alidighan bolsaq, aq chagh neshriyati teripidin “Türk jumhuriyetler we türk xelqler tarixi” dégen kitabta, qazaqistan, qirghizistan, özbékistan, türkmenistan qatarliq türk jumhuriyetler toghrisida toxtalghandin kéyin, Uyghurlarning tarixta qurulghan Uyghur döliti toghrisida mexsus toxtalghan we sherqiy türksitan türkliri dégen témida hazirqi Uyghurlarni tonushturup ötken.
Türkiyide 1960-yillardin bashlap muhemmet'imin bughra we eysa yüsüp aliptékinler Uyghurlargha alaqidar yazghan bir qanche parche kitab neshir qilin'ghan bolsimu, yéqindin buyan arqa-arqidin köp sanda kitablar neshr qilindi.
Kurshat yildirim yazghan “Sherqiy türkistan tarixi joghrapiyisi” dégen kitab, proféssur exmet bijan erjilasunning “Iptida'i dewrdin 20-esirgiche türk tili tarixi” dégen kitabi, proféssur melek özyetkin yazghan “Islamdin ilgiriki Uyghurlarda zémin qanuni” dégen kitab, höseyin tékin'oghlining “Hon türkliri” dégen kitabi, proféssur ömer özden yazghan “Türk mutepekkurliri tarixi” dégen kitab, exmet xeldun terzi'oghli yazghan “Kurshad” namliq tarixi romani, muhemmed bilal chélikning “Yerken xanliqining siyasi tarixi” dégen kitabi we “Türk büyükliri we türk qehrimanliri” dégen kitablar neshr qilindi.
Bu kitablarda Uyghurlarning tarixi, siyasiti, medeniyiti we til-edebiyati toghrisida toxtalghan.
Türkiye-xitay munasiwetliri yéqinlishiwatqan bügünki künde, türkiye neshriyatiliri teripidin Uyghurlargha alaqidar kitablarning arqa-arqidin neshr qilinishi bir tasadipiyliqmu yaki éhtiyajmu we yaki türklerde Uyghurlargha qiziqish köpiyiwatamdu? bu so'allarning jawabigha érishish üchün türkiye hajettepe uniwéristéti tarix oqutquchisi doktor erkin ekrem bilen söhbet élip barduq.
Shuninggha oxshash, merkizi istanbulgha jaylashqan teklimakan Uyghur neshriyati teripidin diniy, penniy sahelerni öz ichige alghan her xil témilarda köpligen kitablar Uyghur tilida neshr qilinmaqta.
Uyghurlargha alaqidar kitablarning türk tilida neshr qilishining qandaq ehmiyiti bar? qandaq önümi bolidu? bu heqte biz teklimakan Uyghur neshriyatining mudiri abdujélil turan ependi bilen söhbet élip barduq.
Biz yene bu heqte, bir qanche parche kitab terjime qilip neshr qildurghan Uyghur ziyaliy mirkamil qeshqerli ependi bilen söhbet qilip pikir-qarashlirini alduq.
Yuqiridiki awazliq ulinishtin bu heqtiki söhbitimizning tepsilatining anglighaysiler.