“мираҗ ресторани” ниң ишчи-хизмәтчилириниң бирдәк тутқун қилинғанлиқи қәйт қилинди

“мираҗ” ширкитиниң үрүмчидики қарамай йолида вә йәнән йолидики “ғалибийәт кочиси” да “чоң мираҗ”, “кичик мираҗ” дәйдиған икки ресторани бар болуп, бу икки ресторанда тәхминән 200 дәк ишчи-хизмәтчи ишләйтти. Биз бу йил язда даириләрниң чоң-кичик “мираҗ” ни бирдәк печәтләп, униң икки шерикини тутқун қилғанлиқи, мәзкур ширкәтниң абдузаһир һаҗи мәмәт қатарлиқ бәзи шериклириниң чәтәлдә чиқип паналинишқа мәҗбур болғанлиқини игилигән.

Нөвәттә хитай даирилириниң хитайниң дөләт ичи-сиртида даң чиқарған бу ресторанни печәтләп, униң хоҗайинлирини тутқун қилиш билән чәклинип қалмиғанлиқи илгири сүрүлмәктә. Чәтәлдә турушлуқ мәзкур ресторанға алақидар бир ханимниң радийомизға билдүрүшичә, у йеқинда ишәнчлик мәнбәләрдин даириләрниң мәзкур ресторанда ишләйдиған 200 дәк ишчи-хизмәтчисини бирдәк тутқун қилғанлиқиға даир учурға еришкән.

Исмини ашкарилашни халимайдиған юқириқи ханим 19‏-декабир радийомизниң зияритини қобул қилип, “мираҗ” ниң башқурғучи вә боғалтирлиридин тартип ашпәзлиригичә һәммиси тутқун қилинғанлиқини билдүрди.

У мундақ деди: “мираҗниң һечқандақ тазилиқ ишчисиму қалмиди шу. 200 Ишчиниң һәммисини елип кәтти, йоқ. Һәтта һечнемә қалмиди, дәйду улар. Хизмәтчиләрниң һәммиси уйғур иди. Пәқәт бирла туңган барти. Униңға қандақ болғанду, уни билмәймән. У ширкәтниң мәдәнийәт ишлирини башқурамти ?һәр һалда шундақ бир иш қилатти.”

Мухбир: “хизмәтчиләрдин кимләр барти йәнә есиңиздә қалған?”

Җаваб: “абликим дәп гөш-пөш, хам материял сетивалидиған бир бала бар иди, у. Униңдин кейин малийәни башқуридиған мунәввәр, разийә. Туқиз дегән пүтүн ишчиларни башқуридиған қиз бала бар иди. Патигүлниң йолдиши аблиз. Әхмәтҗан маву 8‏-армийә иш башқармиси йенидики мираҗниң башқурғучиси. Пул алидиған йәрдә хатирә, зулпийә, дәп икки қиз бала бар иди, исмена билән ишләйтти улар. Уларму тутулуп кәткәнләрниң ичидә. Хатирә билән зулпийә өз ара исмена алмишип ишләйтти. Уларниң башқурғучиси әхмәтҗан иди. Йәнә асийә, дәп бир қиз барти, қача-қучиларни башқуридиған. Кичик мираҗда йәнә гүзәлнур башқурғучи болған, мәсилән абдуреһимҗан сәй қоруйдиған, дегәндәк балилар барти”.

Мухбир: “чоң мираҗдичу? чоң мираҗда есиңиздә қалғанлар барму, мунәввәр, нурәхмәттин башқа?”

Җаваб: “чоң мираҗдики шу разийә, мунәввәр, нурәхмитикам, абликим сәйгойән, дедимғу баям. Абдурешиткам, абдувеликам. Униңдин сирт шу йәрдә нахша ейтидиған сәнәтчиләр барти. Әгәр сәнәтчиләрни тутуп кәткән болса уларниң исмини билмәймән. Йәнә рәһмитулла һаҗим барти, вәлиһаҗикамниң иниси, у чоң мираҗниң йүгә-йетим ишлирини башқуратти. Хизмәтчилиримизниң толиси җәнуб тәрәптин. Йәни қәшқәр, хотән, қағилиқ, турпандин. Мунәввәр чөчәклик иди. Асасән һәммиси никаһлиқ иди. Мираҗда ишләйдиған балиларни бир-биригә тонуштуруп, той қилип қоятти”.

Хитай даирилириниң бу яшларни һазир қәйәрдә тутуп туруватқанлиқи вә қандақ җазаларни бәргәнлики мәлум әмәс. юқириқи ханимниң билдүрүшичә, “мираҗ ресторани” да ишләйдиған бу уйғурлар миллий әнәнилиригә садиқ, алий мәктәп тәрбийәси көргән сапалиқ, мулайим яшлар икән.

У мундақ деди: “көзүмдин бир-бирләп өтиду. Шунчилик мулайим, һәқиқий тәрбийәләнгән. Униңға, сапалиқ, әнәнимизни җари қилдуридиған вә ипадиләйдиған адәмләрни алатти. Аҗайип яхши балилар бар иди. Аҗайип тәрбийә көргән, бир-биридин есил балилар иди. Мираҗға оқумиған балиларни алмайтти. Һәммиси, мәсилән, университетни пүттүргән, дипломи бар сапалиқ балиларни 2 ай тәрбийәләйтти. Улар тәрбийәләнгән, бир-биридин яхши балилар иди. Бойлири шундақ өлчәмлик, андин һәммиси қош тиллиқ, хитай тилини пухта билидиған ашундақ балилар бар иди. Мән 2017‏-йили кетидиған вақтида уларниң ичидә мәмәт йүсүп, дәп бир бала барти. У балиниң ачисиниң йолдиши өлүп кетип, 4 бала билән қалған. Униң ачисиниму тола түрмигә әкирип, елип чиқип йоруйтти. Мән билип тураттим. Бир күни кәчтә бир бала барти, товлидим, ачисини йоқлайдиған азрақ бир ишим барти. Ачиңизни мән үчүн йоқлаң, дәп гәпләшсәм деди. Мениму әкирип-әпчиқип бәк сорақ қилип хапа қиливатиду. Азрақ китаблирим барти, мушу китаблиримни қандақ қилармән, көйдүрүвәтсәм қандақ болар, бу китабларни сақлиялмайватимән, деди. Мән укам китаб, дегәнни көйдүрмәйли, кечиси апирип мушу қәбристанлиққа көмүң, бир күни ачимиз, дәп гәпләшкәнтим. Шундақ мулайим бир бала иди, шуларму йоқ, һечнемиси йоқ дәңа”.

Биз бурун еришкән инкасларда, даириләрниң бу ресторанни “униң қоюқ уйғур миллий услубтики безәк вә нәқишлириниң ‛бөлгүнчилик‚, ‛ашқунлуқ‚ идийәлирини ойғитиш вә тәрғиб қилиш роли бар” дегән сәвәб билән тақиғанлиқи илгири сүрүлгән. Америкилиқ уйғуршунас, җорҗи вашингтон университетиниң профессори шон робертс йеқинда зияритимизни қобул қилғанда, хитайниң райондики қилмишиға тақабил турушниң бирдин бир йоли, демократик дөләтләр вә ислам әллириниң ортақ һәрикәт қилишиға бағлиқ икәнликини билдүргән.

У мундақ дәйду: “хитайниң уйғур аптоном районида йүз бериватқан һадисиләргә қаритилған тәнқидләргә җаваб беришини қолға кәлтүрүшниң бирдин бир йоли, б д т арқилиқ бу райондики лагерларда емә йүз бериватқанлиқини мустәқил тәкшүрүш вә толуқ доклат тәйярлап, зөрүр тепилса хитай һөкүмитигә ембарго қоюштур”. Униң илгири сүрүшичә, буниң үчүн демократик дөләтләр вә ислам әллириниң ортақ һәрикәт қилишиға тоғра келидикән.

У мундақ дәйду: “дөләтләрниң ялғуз һәрикитиниң бәлки роли болуши мумкин. Бирақ буниңда америка, явропа иттипақи, канада, австралийә қатарлиқ дунядики башқа демократик дөләтләр вә шундақла дунядики мусулман әлләрни өз ичигә алған дөләтләрниң б д т да авазини бирликкә кәлтүрүп, ортақ һәрикәт қилиши зөрүр. Әгәр ундақ болмиса, хитайниң җаваб бериши натайин. Мән америкиниң бу мәсилидә йәршари магнитский қанунини ишқа селип, уйғур аптоном районида йүз бериватқан ишларға иштирак қилған әмәлдарларға ембарго қоюшини қоллаймән”.