Ottura asiya Uyghur ressamlirining eserliri yuqiri qiziqishlargha érishmekte

Qazaqistan, qirghizistan, özbékistan hetta rusiye féderatsiyeside bir top Uyghur ressamliri öz ijadiyetlirini dawamlashturup kéliwatqan bolup, sankitpétérburgdiki ataqliq Uyghur ressami azad memedinof, özbékistandiki tonulghan ressam lékim ibrayimof, qirghizistandiki sabit babajanof we qazaqistandiki bir guruppa ressamlarning ijadiyetliri ressamliq sen'iti saheside izchil étirap qilishqa ériship kelmekte idi. Yéqindin buyan yéngi ewlad ressamlarmu öz ijadiyetlirini janlanduruwatqan bolup, ene shularning biri qazaqistanda tonulghan ressam erkin zulpiqaroftur.

4-Séntebir küni almuta shehiridiki ebilxan qastéyéf namidiki dölet sen'et muzéyida tonulghan ressam, qazaqistan ressamlar ittipaqining ezasi erkin zulpiqarofning yekke körgezmisi échildi. Uninggha her xil millet wekilliri, ressamlar, ziyaliylar, yurt-jama'etchilik, yashlar qatnashti.

Körgezmining échilish murasimini achqan ebilxan qastéyéf namidiki dölet sen'et muzéyining mudiri gülmire shalabayéwa erkin zulpiqarof ijadiyitining qazaqistandiki teswiriy sen'et muxlislirigha yaxshi tonush ikenlikini tekitlep, barliq méhmanlarni körgezmining échilishi bilen tebriklidi.

Sözge chiqqan qazaqistan bash binakarliq-qurulush akadémiyesining proféssori, binakarliq penlirining doktori alim sabitof, sen'etshunasliq penlirining doktor kandidati xalima turisbékowa, “Dunya art” hazirqi zaman sen'et galéréyesining (körgezmixanisining) mudiri hakimjan guliyéf we bashqilar erkin zulpiqarofning qazaqistan teswiriy sen'itining tereqqiyatidiki roligha yuqiri baha bérip, uninggha yene chong utuqlar tilidi.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan ressam, qazaqistan bash binakarliq -qurulush akadémiyesining proféssori erkin zulpiqarof özining ressam bolushigha ikki shexsning, yeni birtughqan akiliri özbékistanning xelq ressami médet qahharof we küresh zulpiqarofning seweb bolghanliqini hem ularning ijadiyitining qattiq tesir qilghanliqini otturigha qoydi. U yene dadisi, ataqliq yazghuchi mesümjan zulpiqarofning ijadiyitidiki tarixiy mawzuning tesir körsetkenlikini bildürüp, mundaq dédi: “Méning ‛miras‚ dep atalghan resimim bar. Men uningda ejdadlirimizning qedimiy ötmüshini körsitishke tirishtim. ‛oghuzlar‚ namliq resimimde toqquz oghuz Uyghur qebilisining birikip, qedimiy memliket berpa qilghanliqi teswirlen'gen. Méni köprek tengrichilik medeniyiti, islamghiche, buddizmghiche bolghan dewrler medeniyiti qiziqturidu. Men buddizm we islam dewrlirigimu köp qiziqimen, chünki bu Uyghur medeniyitining eng chong dewrliri.”

Körgezmide ressamning 70 yéqin emgiki qoyulghan bolup, ularning mawzu da'irisi kengdur. Qazaqistan Uyghur ressamlirining pikriche, erkin zulpiqarof özining hem talanti, hem uslubi jehettin bashqilardin perqlinip turidiken. Ziyaritimizning qobul qilghan ressam, qazaqistanning xizmet körsetken erbabi exmetjan ehet mundaq dédi: “Zulpiqaroflar ijadiyetchiler a'ilisi. Dadisi mesümjan zulpiqarof ataqliq yazghuchi. Küresh talantliq kitab ressami we grafikichi. Erkin zamaniwi ressam. Uning süretliride chongqur pelsepiwi oylar bar. Uyghur xelqining ötmüsh dewridin élin'ghan pikirler. Shuninggha asaslinip, zamaniwi, abstraktliq süretlerni yasighan. U reng, boyaqlirining xilmu-xilliqi, kompozitsiye tereptin bolsun intayin puxta ressam. Mundaq uslubta yasawatqan ressamlar Uyghurlar arisida az. Bu süretlerni yawropa, amérika muzéylirida qoyushqa bolidu, chünki shularning teswiriy sen'itige oxshash kétidu.”

Yene bir ressam, qazaqistanning xizmet körsetken erbabi hashim qurbanofning éytishiche, erkin zulpiqarofning talanti bashqimu yönilishlerde yarqin körünüp kelmektiken. U mundaq dédi: “Erkin peqet ressamla emes, u hem layihiligüchi ressam. U qazaqistandiki eslige keltürüsh ilmiy-tetqiqat merkizini bashqurup, qazaqistandiki chong muzéylarning buyumlirini yasap chiqqan. Erkin almuta shehiridiki köpligen réstoran, méhmanxana, soda merkezlirining ichki we sirtqi körünüshlirining aptorlirining biri. U buningdin tashqiri qazaqistan bash binakarliq institutida mu'ellim bolup ishleydu.”

“Dunya art” hazirqi zaman sen'et galléréyesining mudiri, sen'etshunasliq penlirining kandidat doktori hakimjan guliyéfning éytishiche, hazirqi waqitta qazaqistanliq Uyghur ressamliri sépining bir qismini sowét dewride yétilgen abdukérim isa, ruslan yüsüpof, hashim qurbanof, küresh zulpiqarof, örkesh hesenof qatarliq tonulghan ressamlar igilise, ikkinchi qismini muhebbet hétaxunowa, wénéra wajitowa, munisa guliyéwa, nuzugum samiyéwa, güzel zakirowa qatarliq yash, tirishchan ressamlar teshkil qilidiken. 20 Ge yéqin ressamning hemmisi “Dunya art” galéréyesi etrapigha toplan'ghan.

Hakimjan guliyéf almuta shehiride ressamlarning öz eserlirini tonushturush üchün barliq imkaniyetlerning yaritilghanliqini, özi bashquruwatqan kolléktipning bu yönilishte aktip ishlewatqanliqini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Mana ete qazaqistan ressamlar ittipaqi binasida ressamlarning körgezmisi échilmaqchi. Shu yerdimu Uyghur ressamliri öz emgeklirini qoydi. ‛dunya art‚ galléréyesining uyushturushi bilen chong ishlar emelge éshiwatidu. 2017- We 2018-yilliri Uyghur tiyatiri zallirida körgezme uyushturduq. 2017-Yili bir top Uyghur ressamliri uyushturghan körgezme bilen bille méning ‛merkiziy asiyada Uyghur moy qelem we grafikisining tiklinishi we tereqqiy étishi‚dégen chong ilmiy emgikim tonushturuldi.”

Hakimjan guliyéf qazaqistan ressamlirining bashqa qoshna memliketler, shu jümlidin Uyghur éli bilen bolghan alaqiliri heqqide toxtilip, mundaq dédi: “Wetendiki ressamlar bilen héch qandaq alaqimiz yoq. Burun ghazi emet bir nechche qétim kélip, uchrishish ötküzdi. Bashqa ressamlar kelmidi. Emdi u yaqqa bir top ressamlirimizni bir layihe boyiche chaqirghan. Biraq mesile yéshilmey qaldi. Bizningmu küchimiz yetmidi. Biz u yaqqa baralmiduq. Biraq özbékistandin ömer mengsürof, lékim ibrahimof, qirghizistandin telet mirrehimofqa oxshash ressamlar bérip, öz eserlirini bir hepte körgezmide qoyuptu.”

U uzun yillardin buyan özbékistan we qirghizistandiki Uyghur ressamliri bilen alaqining saqlinip kelgenlikini bildürüp, mundaq dédi: “Mesilen, bultur noyabir éyida ömer mengsürof dégen ressamning 70 yilliq tewelluti boldi. Shuninggha bizning ressamlar tashkentke bérip, uning körgezmisige qatnashtuq. Uning ‛qedimiy turanning shanliq ötmüshi‚ namliq shexsiy körgezmisi échilghan idi. Qirghizistan bilen burun alaqimiz bar idi. Kéyinki waqitta arimizdiki munasiwet anche yaxshi bolmay qaldi. Mesilen, ikki yil burun sabit babajanof almutada qastéyéf muzéyida özining shexsiy körgezmisini achti. Ular bu yaqqa kéliwatidu. Biz bolsaq baralmaywatimiz.”

Hakimjan guliyéf bashqa memliketlerdiki Uyghur ressamliri bilen öz ara tejribe almashturush hemde aridiki medeniy alaqilerni téximu kücheytish üchün barliq ishlarni qilishqa tirishiwatqanliqini ilgiri sürdi. U qazaqistanda Uyghur ressamlirining yéngi bir ewladining terbiyilinip chiqiwatqanliqini, shulardin chong ümidler kütüwatqanliqini bildürdi.