Режиссор абдурахман өзтүркниң “мән калман” намлиқ китаби түркийәдә йоруқ көрди (1)

Режиссор абдурахман өзтүркниң “мән калман” намлиқ китабиниң муқависи.

Муһаҗирәттә яшаватқан уйғур режиссор абдурахман өзтүркниң һаят һекайисигә беғишланған “мән калман” намлиқ китаб йеқинда түркийәдә түркчә нәшр қилинди. Мәзкур китабта абдураһманниң баянидин униң инсанларда аз көрүлидиған “калман синдруми” дегән туғма кесәлликкә гириптар болуши, бу җәрянда тартқан дәрт-әләмлири, роһий бесимлири шундақла әң ахирида униң бу кесәлликкә батурлуқ билән йүзлиниши һәмдә роһий бесимларни йеңиш йолидики күрәшлири тәсирлик рәвиштә тәсвирләнгән.

Абдурахман өзтүрк әпәндиниң “мән калман” (Ben Kallmannım) намлиқ түркчә йезилған бу китаби, түркийә  6.45 Нәшрияти тәрипидин дәсләпки тиражи 3000 нусха бесилған болуп, 25-декабирдин башлап, түркийәдики китабханларға рәсмий тарқитилғандин башқа тор арқилиқму оқурмәнләргә сунулидикән.

Йеқинқи икки күндә мәзкур китаб һәққидә түркийәдики асаслиқ гезитләрдин “сөзчи”, “милләт”, “CNN түркчә қанили” қатарлиқ 20 дәк чоң-кичик таратқуларда хәвәрләр берилмәктә. Китабниң бир уйғур тәрипидин йезилғанлиқи, болупму бир калман сендроми бимариниң өзиниң кесили сәвәблик бешидин кәчүргән һәқиқий һаят һекайиси һәққидә түркийәдә чиққан тунҗи китаб болуш сүпити билән алаһидә диққәт қозғиған.

Аптор китабиниң кириш сөзини “сөзимизни кесәлдин әмәс, өзүмдин башлай...” дәп язған.

Абдурахман уйғур өзтүрк әпәнди 1981-йили уйғур дияриниң ақсу вилайити кәлпин наһийәсидә туғулуп өскән. 1997-Йилида ақсу сәнәт мәктипигә оқушқа кирип иккинчи йилида оқуштин вар кәчкән. 2001-Йилида кино саһәсигә болған қизиқиши түрткисидә үрүмчидә “езитқу кино студийәси” қуруп, филим ишләп тарқитип ишлири билән шуғулланған. 2006-Йили вәтинини тәрк әткәндин буян голландийә вә түркийәләрдә яшиған. Бу җәрянда йәнә “әрк студийәси” қуруп интернет арқилиқ уйғур мәдәнийити, уйғурларниң вәзийити шундақла мустәқиллиқ күрәш тарихи һәққидә мәхсус зиярәт филимлирини ишләп тарқатқан. Абдурахман әпәнди 2010-йилида түркийәгә йәрләшкән болуп, түркийәдики әвзәлликләр униң кино режиссори болуш чүшини реаллиққа айландурушиға яхши пурсәтләр яратқан. Униң режиссорлуқидики 2015-йили ишлинишкә башлиған “ақ кит” намлиқ балиларниң сәмимий достлуқи, китабхумарлиқи, ақ көңүллүки тәсвирләнгән кино бу йилниң бешида түркийәдики киноханиларда қоюлушқа башлиған. Түркийәдә тунҗи уйғур режиссор болуп тонулған бу уйғур йигити мана әмди өзиниң калман синдроми бимари икәнликини етирап қилип китаб язған, тунҗи җүрәтлик язғучи болуп қалди.

Зияритимизни қобул қилған китабниң муәллипи абдурахман уйғур өзтүрк, бу китабни йезишқа икки йил вақит сәрп қилған болсиму китабниң 36 йиллиқ һаят һекайилиридин пүтүлгәнликини ейтиду вә өзиниң бу һаят һекайилириниң кишиләргә анчә тонушлуқ болмиған калман сендроми кесәллики һәққидә дәсләпки тонушқа игә болуштин сирт, кесәл сәвәбидин изтирап чекиватқан, аҗайип пәвқуладдә кәчмишләргә игә өзигә охшаш кишиләрниң ички дуняси билән йеқинлишишқа ярдими болиду дәп қарайдиғанлиқини билдүрди, китабниң әһмийити һәққидә тохталған аптор өз кәчүрмишлири арқилиқ муһими инсанниң қандақ, қачан, қәйәрдә ярилишини өзи бәлгиләнмигән тәқдирдиму, қандақ яшашни таллаш пурсити барлиқидин, кәчүрүмчан, инсаний сөйгү болғандила һәр қандақ бир қайғуни күчкә айландурушниң мумкинликидин башқиларға үмид беришкә, өзини вә өзгини қобул қилғандила һәқиқий әркин яшиғили болидиғанлиқини өзүмниң һекайиси арқилиқ испатлашқа тириштим, дәйду.

Абдурахман өз түрк әпәнди бу йил 10-айда америка бостун шәһиридә харвард университети уюштурған хәлқарадики калман сендроми бимари вә дохтурлириниң учришиш йиғиниға қатнашқан болуп, йиғин җәрянида абдурахман әпәнди бу кесәллик һәққидә америкидики калман синдрома мутәхәссиси, бостон институтиниң профессори андру билән елип барған сөһбитини тарқатқан иди. Профессорниң чүшәндүрүшигә қариғанда, калман синдроми ирсийәт характерлик бир хил гормон ишләпчиқириш системисидики кәмтүклүк кесәллики болуп, бимарларда җинсий әзаларниң дәсләпки тәрәққият җәрянида андин кесәллик аламәтлири көрүлүшкә башлайдикән. Йәни дәслипидә пураш сезими иқтидарини йоқитиш, гормон ишләпчиқириши дәхлигә учраш, көпийиш иқтидари тәрәққий қилмаслиқ вә пәрзәнт көрүш иқтидари болмаслиқтәк универсал кесәллик аламәтлири көрүлидиған болуп, бу пәвқуладдә кесәллик бимарға җисманий җәһәттики бир кәмтүклүк елип келиш билән биргә йәнә роһий вә психика җәһәтләрдинму еғир бесимларни елип келидикән. Һәтта уларниң нормал һаяти, никаһ турмушиғичә яман тәсир вә ақивәтләрни елип келиши мумкинкән.

Профессор андру йәнә гәрчә бу кесәллик ирсийәт характерлик туғма кәмтүклүк болсиму, нөвәттә бу кесәлликни давалаш җәһәттә бөсүш характерлик тәрәққиятлар көрүлүватқанлиқини, мунтизим клиникилиқ давалаштин кейин бимарларда кесәллик аламәтлириниң пүтүнләй ғайиб болғанлиқ вә һәтта пәрзәнтлик болғанлириму барлиқини мисал елип өткән.

Әрләрдә 10 миңниң ичидә бир, аялларда 50 миңниң ичидә бир көрүлидиған пәвқуладдә ирсийәт характерлик кесәлгә гириптар болғанлиқ сәвәбидин абдурахман өзтүрк әпәндиму һаят йолида нурғун әгри тоқайлиқларни, пәвқуладдә трагедийәләрни бешидин кәчүргән. Униң һаят һекайиси түркийәдики даңлиқ нәшриятлардин бири һесабланған 45.6 Нәшриятиниң тәһрири нур җан қара ханимни чоңқур тәсирләндүргән.

“абдурахман әпәндиниң яшиғанлирини қәйсәрлик вә сәмимийәт билән аңлитиши мени интайин тәсирләндүрди. Униң бу кесәл билән елишип яшашқа мәҗбур қелиши вә қийинчилиқларға һечқачан баш әгмигәнлики менила әмәс, һәр бир оқурмәнни тәсирләндүриду дәп қараймән,” дәйду нурҗан ханим.

Бир тәһрир болуш сүпити билән китабниң әһмийити һәққидә алаһидә тохталған нурҗан ханим “абдурахман өзтүрк язған бу китаб, мениң билишимчә бир калман синдроми бимариниң һәқиқий һаят һекайиси йезилған дунядики иккинчи китаб һесаблиниду әмма түркийәдә болса бу темидики тунҗи китаб һесаблиниду,” дәйду. Калман синдроми бимариниң кәчүрмишлири һәққидә дунядики тунҗи китаб, бу йил америкида 6-айда нәшр қилинған икән.

Нурҗан ханим “гәрчә китабта абдурахманниң кәчмишлири йезилған болсиму, оқурмәнләр бу уйғур апторниң һаятиниң арқа көрүнүшидин шәрқий түркистан вә уйғурлар яшаватқан вәзийәт шараит һәққидики көп мәлуматларға игә болалайду, буму китабниң қизиқтуруш күчини ашуриду,” деди. У йәнә абдурахман өзтүркниң өзини қобул қилғандин кейин һәқиқий әркин болалиғанлиқи вә һәқиқий әркин пикир қилип әркин ипадә қилалиғини нурғун кишиләргә илһам болиду дәп қарайдиғанлиқини оттуриға қойди.

Аптор абдурахман әпәнди нөвәттә китабиниң уйғурчә нусхисини тәйярлимақта болуп, тәһрир нурҗан ханим бу китабниң техиму көп тилларға тәрҗимә қилиниши, техиму көп абдурахманға охшаш қисмәтләргә муптила болған инсанларға илһам вә мәнпәәт болиду дәп қарайдикән.

Абдурахман әпәндиниң һаятида бу хил аз учрайдиған пәвқуладдә кесәл билән йүзлишиш вә уни йеңиш җәрянлири шундақла учриған һәр хил кәмситишләр, трагедийәләр, униң муһәббәт -нәпритини китаб қилип йезишқа түрткә болған амиллар һәққидә биз кейинки программимизда униң билән йәниму чоңқур сөһбәт елип баримиз.