D u q rehberliri xitayning Uyghurlarni chaghan ötküzüshke, choshqa göshi yéyishke mejburlighanliqini eyiblidi

Ixtiyariy muxbirimiz ekrem
2019.02.07
uyghurda-chaghan-3.jpg Onsu nahiyelik yash-ösmürler pa'aliyet merkizide ötküzülgen chaghanliq sen'et kéchilikidin körünüsh. 2016-Yili 1-féwral.
uy.ts.cn

Xitay hökümiti Uyghurlarni panus ésip, ussul oynap, chaghan ötküzüshke we choshqa göshi yéyishke mejburlighan.

Birqanche kündin buyan ijtima'iy taratqularda ürümchi we atushtiki Uyghurlarning xitayche kiyinip, xitayche usullarni oynap, xitayning chaghan bayrimini tebriklewatqanliqigha a'it sin körünüshliri tarqilishqa bashlidi. Muhajirettiki Uyghurlar buninggha qarita küchlük inkaslarni qayturup, özlirining ghezep-nepretliri ipade qilishmaqta.

6-Féwral “Firansiye awazi” radi'osi “Choshqa yili chaghan bayrimida: shinjangdiki musulmanlar chaghan ötküzüshke, choshqa göshi yéyishke mejburlandi” namliq xewer élan qildi. Xewerde ghulja sheher bashqurush idarisining éli isimlik bir Uyghur bashliqining choshqa göshini parchilawatqan süriti qoshup bérilgen.

Xewerde “Keng kölemde qayta terbiyelesh lagérliri tesis qilinip, milyonlighan az sanliq millet musulmanlirining lagérlargha qamalghanliq xewerliri élan qiliniwatqan shinjangda, ötken yilidin bashlap musulmanlarning chaghan bayrimi ötküzüshke, choshqa göshi yéyishke mejburlan'ghanliq uchurliri tarqalghan idi. Derweqe, bu yil choshqa yili, chaghan bayrimida shinjangdin mushu xildiki xewerler yétip keldi,” déyilgen.

Xewerde yene ili wilayitidiki qazaqlarning haraq ichishke, choshqa göshi yéyishke, öylirige panus we chaghan bayrimini tebrikleydighan qizil latilarni ésip, xitaylar bilen birge chaghan ötküzüshke mejburlan'ghanliqi, qarshi chiqquchilarning “Ikki yüzlimichi” atilip jaza lagérlargha solinidighanliqi bayan qilin'ghan. Xitayning bu xildiki pa'aliyetlerge mejburlash hadisilirining Uyghurlar merkezliship olturaqlashqan qeshqer, xoten wilayetliride téximu éghirliqi hem eskertilgen.

D u q bayanatchisi dilshat rishitning bildürüshiche, xitay hakimiyiti bu yil xitayning chaghan bayrimini Uyghurlargha zorlap téngish üchün Uyghur diyarida ilgiriki yillargha qarighanda téximu shiddetlik bir bésim siyasiti yürgüzgen. Uning éytishiche, xitay da'iriliri bu yil chaghanning aldida namrat Uyghur a'ililirige choshqa göshi terkibi bolghan chaghanliq sowghilarni kötürüp kirip yéyishke mejburlighan. Haraq ichmeydighan a'ililerge haraq kötürüp kirip birge ichishke qistighan we buni Uyghurlarning diniy eqide derijisini ölchesh, radikalliqigha di'agnoz qoyushning wasitisi qilghan.

D u q ning mu'awin re'isi perhat muhimmidi ependi xitayning Uyghurlarni chaghan ötküzüshke, choshqa göshi yéyishke mejburlash qilmishliri heqqide toxtalghanda bügünki Uyghurlarni hetta gu'entanamo türmisidiki tutqunlar bilen sélishturup, “Bu pütün insaniyetke qilin'ghan haqaret we hujum,” dégenlerni tilgha aldi.

“Sherqiy türkistan ölimalar birliki” ning mu'awin re'isi, qurultay diniy ishlar komitétining mudiri turghunjan alawudun hajim bu heqte toxtilip, xitay hakimiyitining Uyghurlar we Uyghur diyaridiki musulman xelqlerge qarita yürgüzüwatqan diniy eqidilirini xorlash hadisilirining islam dunyasida küchlük qarshiliq qozghaydighanliqini tekitlesh bilen birge bu qilmishni “Heddidin ashqan zulum” dep atidi.

D u q rehberlirining bayan qilishiche, xitayning Uyghur diyaridiki chékidin ashqan zulumliri seweblik künséri küchiyiwatqan xelq'ara bésimlargha jawaben xitay hakimiyiti gerche jaza lagérlirini perdazlap körsitishke hemde bir qisim tutqunlarni xitay ölkilirige yötkep jinayetlirini yoshurushqa mejbur qéliwatqan bolsimu, emma Uyghur millitini tamamen xitaylashturush yaki yoqitish niyitidin waz kechmigen. Buning üchün jaza lagérlirining kölimini kéngeytish qurulushlirini dawam qildurmaqta we Uyghur diyaridiki her millet kishilirini diniy eqidiliridin, medeniyet en'enisidin ayrip tashlash üchün pütün charilerge muraji'et qilmaqta iken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.