Qazaqistan Uyghur yazghuchiliri yilliq hésabat berdi

27-Mayda almatadiki yazghuchilar öyide qazaqistan yazghuchilar ittipaqining 2015-yil boyiche hésabat yighini bolup ötti. Köpligen sha'irlar, yazghuchilar, dramaturglar, tenqidchiler, alimlar qatnashqan bu yighinni qazaqistan yazghuchilar ittipaqining re'isi, qazaqistan parlamént sénati aliy kéngishining ezasi nurlan orazalin achti. U öz sözide bügünki künde köp milletlik qazaqistan edebiyati aldida turghan muhim mesililerni atap ötüp, doklatchilardin ötken yilqi omumiy edebiy muhitqa, qazaqistanliq yazghuchilarning her sahelerde yetken utuqlirigha obyéktip baha bérishni iltimas qildi.

Yighinda aldi bilen qazaq edebiyatining proza, höjjetlik proza, poyéziye, balilar edebiyati, tenqid, satira, dramaturgiye, fantastika, bedi'iy terjimichilik saheliri, shundaqla Uyghur we rus edebiyatliri boyiche oqulghan doklatlarda qolgha keltürülgen utuqlar, kemchilikler, yazghuchilar aldida turghan muhim mesililer otturigha qoyuldi.

Qazaqistan Uyghur edebiyatining ötken yilidiki ehwali heqqide sha'ir we yazghuchi télman nuraxunof doklat qildi. U radi'omiz ziyaritini qobul qilip, bu heqte mundaq dédi: “Ötken 2015-yili Uyghur yazghuchiliri éytarliq pa'aliyetchanliq körsitip ketmisimu, bir qatar tilgha alarliq nemune eserlerning meydan'gha kelgenliki yaxshi melum. Atap éytqanda, istédatliq yazghuchi-sha'irlardin ilaxun zhelilofning ‛külke karwini‚ hejwiyler toplimi, xurshide ilaxunning ‛yurtum anam puraydu‚, ekrem sadirofning ‛hayat jilwisi‚ shé'irlar toplamliri, muhemmet'imin obulqasimofning ‛edebiy oylar iztiripi‚ nami bilen 6 tomi neshr qilindi. Kéyinki waqitlarda Uyghur edebiyatining sépige qoshuluwatqan talantliq yashlardin molutjan toxtaxunofning ‛men mektepke barghanda‚ namliq shé'iriy toplimi neshrdin chiqti. Bu toplam yash ösmürlerge béghishlinip, qelem sahibining ijadidiki nemunilik eserler qataridin orun alghanliqi sözsiz.”

T. Nuraxunofning éytishiche, Uyghur dramaturgiye sahesidimu tilgha alarliq ilgirileshler yüz bériwatqan bolup, ötken yili türkiye paytexti enqerede türkiy tilliq jumhuriyetlerde yashawatqan 108 dramatorg qatnashqan xelq'ara musabiqe ötken. Türk edebiyatining klassik dramaturgi, yazghuchi xaldun tanérning 100 yilliq tewelludigha béghishlan'ghan bu musabiqige qazaqistanliq Uyghur dramaturgi ekrem exmetof “Mehmud qeshqeri” namliq sehne esiri bilen qatniship, ikkinchi orunni igiligen idi. T. Nuraxunof shundaqla balilar yazghuchisi awut mesimofning “Shérin hayat” dramisining Uyghur tiyatirining bedi'iy kéngishidin ötüp, pat yéqinda tiyatir tamashibinliri bilen körüshüsh aldida turghanliqini, Uyghur yazghuchilirining bu yilimu ünümlük ishlewatqanliqini otturigha qoydi.

U sözini yene mundaq dep dawam qildi: “Jumhuriyet miqyasida yüz bériwatqan iqtisadiy krizisqa qarimay, Uyghur yazghuchilirining bedi'iy eserliri qazaq we rus tillirigha terjime qilinmaqta. Mesilen, péshqedem yazghuchi we dramatorg, qazaqistan jumhuriyitining xizmet körsetken erbabi exmetjan hashirining ‛nur ana‚ powésti rus tilida ‛aq zhayiq‚ we ‛elém edebi'éti‚ zhurnallirida bésildi. Shundaqla özümning ‛axirqi chaqmaq‚ namliq hékayem qazaq tilida ‛zhuldiz‚ zhurnalida, gülbehrem xoshayéwaning ‛sensiz atqan tanglirim‚, ‛méning tatliq chüshlirim‚ namliq hékayiliri qazaq tilida ‛aruzhan‚ zhurnalida bésildi. Buningdin tashqiri, tonulghan romanchimiz alimjan bawidinofning ‛mehbus‚ romani rus tilida yoruq körüp, oqurmenlerning qelb töridin orun aldi. Edebiyatimizning aqsaqili, péshqedem sha'ir abliz hézimning tépishmaq, söz oyunliri, shé'irlar bolup alahide kitabliri Uyghur aptonom rayonida yoruq kördi. Qazaqistan jumhuriyitide yashap, ijat qiliwatqan edibning tarixiy wetinimizdiki Uyghur kitabxanliri bilen yüz körüshüshi chong xushalliq.”

Yilliq hésabat yighinining ikkinchi qismida sözge chiqqanlar doklatlargha öz bahalirini bérip, yoruqqa chiqiwatqan eserlerning bedi'iyliki, qazaqistan yazghuchiliri aldidiki hel qilinishqa tégishlik muhim we jiddiy mesililer heqqide öz pikir-tekliplirini bildürdi. Yighin axirida n. Orazalin yighin yekünini chiqirip, doklatchilar we sözligüchilerge minnetdarliq bildürdi hem chüshken tekliplerning yazghuchilar ittipaqi bashqarmisi teripidin shertlik türde qarilidighanliqini ilgiri sürdi.

Radi'omiz ziyaritini qobul qilghan qazaqistan yazghuchilar ittipaqi Uyghur edebiyati kéngishining bashliqi, yazghuchi we dramatorg exmetjan hashiri mezkur yighinda intayin muhim mesililerning qaralghanliqini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Bizning aldimizda turuwatqan mesililer dölet teripidin bahalinip we chiqirilidighan eserlirimiz köp yillardin béri chiqmaywatidu. Bu heqte bügünki yighinda etrapliq éytildi. Shundaqla kélechikimiz toghriliq oylaydighan bolsaq, balilar toghriliq bedi'iy eserler yézilishi kérek. Qazaq yazghuchilirining teshebbusi bilen Uyghur balilar edebiyatining qamusini chiqirishqa heriket qiliwatimiz. Dramaturgiye sahesidimu bizning balilarning hessiliri bar. Bügünki yighinda dramatorg ekrem exmetofning ‛mehmud qeshqeri‚ esirimu nahayiti chong baha aldi.”

E. Hashiri yighinda qazaqistan yazghuchilar ittipaqining teshebbusi bilen mushu yili barliq milletlerning qatnishishida qazaqistan musteqilliqining 25 yilliqigha béghishlan'ghan chong edebiy kech uyushturush, qazaqistanning aldinqi qatardiki metbu'atlirida qazaqistan edebiyatini teshwiq qilish ishlirini keng qanat yaydurush, shundaqla Uyghur élidin bir top yazghuchilarni teklip qilish oxshash ishlar heqqide söz bolghanliqini ilgiri sürdi. U shundaqla Uyghur edebiyatining bir yilliq emgikining hemme saheler boyiche utuqluq bolghanliqini bildürüp, yene mundaq dédi: “Yazghuchilirimizning eng chong mesililiri, öz tarixini bilish öz aldigha choqqa bolsa, ikkinchidin, qazaqistanning musteqilliqi dewride ittipaqliq, dostluq, bille yashawatqan xelqler we bashqilar heqqide eserlerni yézish. Omumen yazghuchilargha bolghan ghemxorluq burunmu bolghan, hazirmu bolidu. Hazir bizning edebiyatimizghimu nahayiti chong köngül bölünüwatidu”.