Xitay hökümitining “Küchlük axbarat orni qurush” herikiti Uyghur élide némilerni nishan qilidu?

Xitay muxbirlirida heq élip teshwiq qilidighan, pul bilenla heq-naheqni astin-üstün qiliwétilidighan ishlar adetke aylan'ghanliqi melum. 3-May xitay axbarat-neshriyat bash mehkimisi, 15-maydin 15-awghustqiche memliket boyiche bu xil axbarat aldamchiliqlirigha zerbe bérish mexsus herikiti qozghaydighanliqini élan qildi. Arqidinla xitay kommunist hökümitining Uyghur élige qoyghan partkom sékrétari jang chünshen Uyghur élide “Küchlük axbarat orni qurush” teshebbusini otturigha qoydi. Gerche Uyghur élidiki xitay teshwiqat wasitiliridimu bu xil axbarat aldamchiliqi mewjut bolsimu, Uyghur élide élip baridighan axbarat wasitiliridiki mexsus tüzesh herikitide xitay hökümitining némini nishan qiliwatqanliqi, chet'eldiki bir qisim Uyghur axbaratchi we ziyaliylarda guman qozghimaqta.

Xitayning memliket miqyasida üch ay dawamlashturmaqchi bolghan, muxbirlarning axbarat aldamchiliqi bilen shughullinish qatarliq qanunsiz heriketlirini qattiq bir terep qilish herikiti mushu ayning 15-künidin bashlinidu. Shundaqla xitayning Uyghur élidiki gézit, zhurnal, radi'o, téléwiziye qatarliq teshwiqat orunlirimu buning ichide.

Bu heqte xitay hökümitining teshwiqat wasitiliride tarqatqan xewerlirige qarighanda, xitay da'irilirining muxbirlargha qaratqan bu mexsus tüzesh herikitide, xitaydiki barliq axbarat we neshriyat orunlirining nachar qilmishi bar muxbir-muherrirlerni ishtin qet'iy boshitip, tüzüm qurulushi we qoshun bashqurushni kücheytish telep qilin'ghan bolup, uningda muxbirlargha qaritilghan konkrét tekshürüsh da'irisi, muxbir, muherrirlerde ziyaret obyéktidin pul we maddiy boyum élish, aksiye élish, aldamchiliq qilish, élan yaki ammiwi munasiwet shirkiti qurghan- qurmighanliqi, ijtima'iy wasitichilik qilghan-qilmighanliqidek qanunsiz qilmishlirining bar-yoqluqi, ijabiy yaki ashkarilashqa bolmaydighan selbiy xewerlerni élan qilishni destek qilip ziyaret yaki xewer obyéktidin heq alghan-almighanliqi qatarliq tereplerge chétilidiken. Mushulargha asasen her qaysi derijilik axbarat neshriyat orunliri muxbir-tehrirlerning nachar kespiy qilmishlirini xatirilesh charisini yolgha qoyup, muxbirlarning qanun-intizamgha xilap qilmishlirini tekshürüsh salmiqini ashuridiken.

Ilgiri ili gézitining muxbiri bolup ishligen, hazir yawropada yashawatqan rahile xanim, xitaydiki neshriyat we axbarat orunliridiki bu xil qanunsizliq kespiy exlaqqa yat qilmishlarning bundin 10 yillar ilgirila ewj alghanliqini, Uyghur élidiki xitay teshwiqat orunliridimu bu xil ehwalning oxshash mewjutluqini, buni keltürüp chiqarghan tüp amilning xitay kommunistik hökümitining bashqurush sistémisi we axbaratqa erkinlik bermigenliki ikenlikini bildürdi.

Gerche xitay hökümiti muxbirlargha qaritilghan bu qattiq bir terep qilish nishanini qanunsiz we kespiy exlaqigha xilap qilmishlargha zerbe bérish dep körsetken bolsimu, emma Uyghur élidiki xitay da'irilirining bu memliket miqyasida élip bérilidighan mexsus tüzesh herikitige bildürgen ipadisidin, bu qétimqi tüzesh herikitining Uyghur élide muxbirlarning siyasiy meydani we wezipe nishanigha qarita tüzitish élip bérishni asas qilidighanliqidin dérek bermekte.

Tengritagh torining 8-may xewirige qarighanda, Uyghur aptonom rayoni partkom sékrétari jang chünshyen “Küchlük axbarat orni qurush” teshebbusini otturigha qoyghan bolup u “Shinjangdiki axbarat orunliri partiyining sadasini yetküzidighan muhim küchke, partiye we hökümetning merkizi omumiyitige mulazimet qilidighan, murekkep ijtima'iy ziddiyetlerni tügitidighan jama'et pikri istihkamigha aylinishi kérek” dep tekitligen.

Ürümchi kechlik gézitining sabiq munewwer muxbiri, gérmaniyide yashawatqan eniwer exmet ependi, xitay hökümitining muxbirlargha qaratqan mexsus tüzesh herikitidimu, Uyghur élide, bolupmu Uyghur muxbirlargha qaritilghanda, ilgirikidekla milliy ghururi küchlük, kespiy sapasi, exlaq sapasi yuqiri, chinliqni, xelqning arzusi, ghémini yetküzeligen jür'etlik Uyghur muxbirlarning yiqitish obyékti bolup qalidighanliqidin endishe qiliwatqanliqini ipadilidi.

Derweqe jang chünshyen Uyghur aptonom rayonida küchlük axbarat orni qurush toghrisidiki buyruqida teshwiqat wasitiliri “Küchlük axbarat orni qurush” tin ayrilghanda partiye géziti, partiye radi'osi, partiye téléwiziye istansisi asasiy éqimida söz bayan qilalmaydu, shinjangning muhim siyasetlirini ilgiri sürüshke qatnishalmaydu, asasliq axbarat wasitilik ornidin qalidu” dep agahlandurush bergen.