Д у қ рәиси долқун әйсаниң иниси хуштар әйсаниң муддәтсиз кесиветилгәнлики ашкариланди

Мәлум болушичә, дуня уйғур қурултийиниң рәиси долқун әйсаниң ақсудики иниси хуштар әйса 1998‏-йили бир қетим тутқун қилинип икки йиллиқ кесилгән вә җаза муддитини пүттүрүп чиққан иди. У 2017‏-йили лагер тутқуни башланғанда, у сабиқ тутқунлар қатарида қайта тутулған вә муддәтсиз кесиветилгән. Бу учур хитай даирилири долқун әйсаниң аниси айгул мәмәтниң лагерда җан үзгәнликини инкар қилған, униң аилисиниң хатирҗәм яшватқанлиқини илгири сүрүп баянат елан қилған күнидә дәлилләнди.

Хитай даирилири өткән айдики бир ахбарат елан қилиш йиғинида дуня уйғур қурултийиниң рәиси долқун әйсаниң ақсуда яшаватқан һәдисини екранда сөзлитип, долқунниң аилә-тавабиатлириниң ақсуда хатирҗәм яшватқанлиқини илгири сүргән вә униң анисиниң лагерда җан үзгәнликини инкар қилған иди. Әмма даириләр долқун әйса 4 йилдин бери һечқандақ учур алалмайватқан акиси ялқун әйса вә иниси хуштар әйсалар һәққидә һечқандақ мәлумат бәрмигән иди.

Откән һәптә ақсу вәзийитидин хәвәрдар кишиләрдин бири, долқунниң акиси ялқун әйса вә иниси хуштар әйсаниң узун муддәтлик кесилип кәткәнликини, хитай тәрәпниң мәзкур ахбарат йиғинда бу учурларни йошурғанлиқини илгири сүрди.

Ақсу вилайәтлик тәптиш мәһкимисиниң әрзийәт бөлүминиң хадими хуштар әйса вә ялқун әйсаниң делолири һәққидә мәлумат берәлмиди.

Вәзийәттин хәвәрдар кишиниң дейишичә, хуштар әйса 1996-йили шиән қатнаш ониверситетини пүттүргәндин кейин, акиси долқун әйсаниң “сиясий мәсилиси” түпәйли бир мәһәл хизмәт тепишта қийналған. У хизмәт издәп йүргән күнлиридә, униң аталмиш “җинайәт” лири байқилип, 1998-йили 2 йиллиқ кесиветилгән. Долқун әйсаниң аилисини йеқиндин тонуйдиған, нөвәттә шиветсарийәдә яшаватқан һәбибулла изчиниң дейишичә, хуштар әйса җаза муддитини түгитип чиққандин кейин, бир дости билән шериклишип “әрдәбил” намида бир ресторан ачқан. Мәлум болушичә, хуштар әйса сәвәплик мәзкур ресторанға кирип чиқиватқанлар, сақчилар тәрипидин изчил назарәт қилинғандин кейин, хуштар бу ресторандики шерикчиликидин ваз кечишкә мәҗбур болған.

Вәзийәттин хәвәрдар кишиниң инкасида баян қилинишичә, у бир мәзгил ақсудики бир шопурлуқ мәктипидә оқутқучи болған вә шопурлуқ нәзәрийәсидин дәрс бәргән. Ақсудики бир шопурлуқ мәктипиниң хадими хуштарниң хели йиллар илгири “шинйүн шопурлуқ мәктипи” дә оқутқучи болғанлиқини вә униң бирқанчә йилдин бери җәмийәттә" “көрәнмәс” болуп қалғанлиқини ашкарилиди.

Инкаста дейилишичә, хуштар әйса 2017‏-йили лагер тутқуни башланғанда, у сабиқ тутқунлар қатарида ишләватқан шопурлуқ мәктипидин тутуп кетилгән вә икки йилғичә ақсудики бир лагерда “тәрбийә” алған. Дейилишичә, бу икки йил давамида униң һаяти бойи өткүзгән пүтүн “хата” лиқлиридин һесап елинған. Униң алий мәктәптики чеғида йеңи кәлгән оқуғучиларни күтивелишдин тартип, уйғур оқуғучилар ара тәнтәрбийә паалийити уюштурғанға қәдәр барлиқ иҗтимаий паалийәтлири “әксилинқилабий һәркәтләр” дәп қаралған; униң акиси долқун әйсаниң кона дост вә савақдашлири билән көрүшүши вә өзи һөрмәт қилған даңлиқ зиялийлар билән учришиши болса “терорлуққа тәйярлиқ қилиш” дәп бекитилгән; униң юрттики тонулған диний затлар билән җамаәт сорунлирида учрашқанда қизғин муңдишишлири болса “диний әсәбийликниң аламити” дәп әйибләнгән. Нәтиҗидә хуштар әйсаға ондин артуқ “җинайәт” ниң қалпиқи кийдүрүлүп, узун муддәтлик кесиветилгән.

Телефонимизни қобул қилған бир сақчи хадими хуштар әйса хизмәт қилған мәктәпниң “йоңән шопурлуқ мәктипи” икәнликини вә хуштарниң нөвәттә түрмидә икәнликини ашкарилиди. У йәнә хуштар әйса билән бирликтә мәзкур мәктәптин 5 кишиниң тутқун қилинғанлиқи, улардин иккисиниң кесилип болғанлиқини ашкарилиди, әмма қалған үчиниң кимликлири һәққидә мәлумат берәлмиди.

Телефонимизни қобул қилған йәнә бир сақчи хадими хуштар әйсаниң оқутқучилиқ қиливатқан мәктипидин тутуп кетилгәнлики вә муддәтсиз кесилгәнликини дәлиллиди.

Муһаҗир һәбибулла изчи өзиниң хуштар әйса билән йүз көрүшүш пурсити болмиған болсиму, әмма униң иш-излири, нам-шәрипини аңлап турғанлиқи, униң долқун әйсаниң қериндиши болуштин башқа, ярамлиқ бир уйғур зиялийси вә иҗтимаий паалийәтчи болуш сүпити биләнму хитай даирилириниң көзигә миқ болуп қадалғанлиқини вә шуниң үчүн еғир җазаланғанлиқини илгири сүрди.

Ениқлашлиримиз давамида долқун әйсаниң акиси ялқун әйсаниң кесилгәнлик учури техи дәлилләнмиди.